Терроризм. Экстремизм. Террорист. Экстремист. Сепаратист. Тундгаро. Ифротгаро...

Баробари шунидан ё ба забон гирифтани ин вожаҳо вуҷуди касро эҳсоси нороҳатӣ ва изтироб фаро мегирад. Касеро тарс, дигареро парешонӣ, саввумиро эҳсоси нафрат домангир мешавад. Ин эҳсосот мухталифанд, вале ҳамаи онҳо ба фоҷиа ва дарду марги Инсон, алалхусус занону кӯдакон ва пиронсолон алоқа доранд. Бо шунидани ин истилоҳот пеши назар беихтиёр саҳнаҳои ҷангу таркиш, биноҳои фурӯрехта, ҷасадҳои порашуда, фарёду фиғони заифон, садои машъуми тирпаррониҳо, кӯлмакҳои пурхун, риши дарозу бетартиб ва чашмони хунталабу динфурӯшу манфури террористон зинда мешаванд.

Бале, имрӯз мутаассифона, терроризм бо симои мардони силоҳноки бузургҷуссаи ришдароз, ки нигоҳашон ҷӯёи қурбонӣ аст ва ҳар лаҳза аз дин сухан гуфта, хилофи фармудаҳои дин амал мекунанд, таҷаллӣ гардидааст. Ин аст, ки имрӯз сокинони зиёди ноогоҳи сайёра байни Ислом ва терроризм фарқ гузошта наметавонанд.

Ин террористони аз дину диёнат ва мазҳабу тақво бегона бо номи дин қатл мекунанд, бо номи дин хонаҳоро оташ мезананд, масҷидҳоро метарконанд ва ҳазорон-ҳазор нафаронро ятиму бадбахт месозанд.

Ин воқеият ва ин хатари миллаткушро Асосгузори Сулҳу Ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз лаҳзаҳои аввалини сарварии худ дарк намуданд. Суханҳои тақдирсози Пешвои миллат, ки дар Иҷлосияи 16-уми Шўрои  Олӣ ҳанӯз 30-сол пеш садо дода буданд, имрӯз низ касро ба ҳаяҷон меоранд. Марди шарифу солори 40-сола аз минбари баланд, бо таҳаммули хатар ба ҷони худ даъват намуданд, ки бояд ба ҷанги хонумонсӯз хотима бахшида шавад. Пешвои муътабари миллат дарк менамуданд, ки оғози ин ҷанг поёни зиндагии миллати тоҷик аст.

Ин даъват пеши роҳи садҳо ҷиноятҳои экстремистиву террористиро дар кишвар гирифт. Имрӯз тасаввур кардан мушкил аст, ки агар ин ҷанг идома меёфт, он чӣ гуна оқибатҳоро ба бор меовард. 

Вақте Паёмҳои Пешвои миллатро, ки тӯли 20-соли охир ба Маҷлиси Олии кишвар ироа гардидаанд, саҳифагардон намудам, барои худ хулоса намудам: онҳо Роҳнамои муқовимат ба экстремизм ва терроризм мебошанд. Ҳанӯз дар Паёми худ аз 4-уми апрели соли 2003 Пешвои муаззами миллат ҳушдор дода буданд, ки терроризм ва экстремизмро бо Ислом пайванд додан хатои маҳз аст:

«Мутаассифона, дар тафаккури доираҳои муайяни Ғарб чунин ақида ҷой гирифтааст, ки гӯё экстремизм хоси табиати дини ислом- яке аз динҳои ҷаҳонӣ бошад. Чунин муносибат ба мардуми мусулмон, ки аз уқёнуси Ҳинд ва Ором то уқёнуси Атлантик маскунанд ва панҷ яки аҳолии сайёраро ташкил медиҳанд, аз рӯйи инсофу адолат нест. Дини мубини ислом чун ҳама динҳои дигар инсониятро ба таҳаммул, тараҳҳум ва тавозӯъ ҳидоят намуда, ҳаргуна зӯроварӣ ва кушторро маҳкум месозад. Бинобар ин терроризм ва экстремизмро бо ислом пайванд додан хатои маҳз аст. Терроризм ба ягон дин, мазҳаб ва миллат хос нест. Инро бояд ҳама дарк намоянд».

Маҳз бо супориши Президенти кишвар, ки дар Паёмҳояшон баён гардиданд, қонунҳои нав «Дар бораи муқовимат ба экстремизм» таҳти № 1655 аз 2-юми январи соли 2020 ва «Дар бораи муқовимат ба терроризм» таҳти № 1808 аз 23 декабри соли 2021, инчунин стратегияҳои муқовимат ба ин зуҳуроти номатлуб, аз ҷумла Стратегияи муқовимат ба экстремизм ва терроризм дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2021-2025 таҳия ва қабул гардида, имрӯз мавриди амал қарор доранд. Ба Кодекси ҷиноятӣ ва даҳҳо қонунҳои амалкунанда тағйироти дахлдор ворид карда шуда, ҷавобгарӣ барои терроризм ва экстремизм пурзӯр карда шуд. 

Паёмҳои Президенти кишвар бо муассиртарин суханҳо экстремизм ва терроризмро маҳкум мекунанд. Ҳанӯз 4-уми апрели соли 2002, 30-юми апрели соли 2004 ва баъдан 15-уми апрели соли 2009 Пешвои муаззами миллат дар Паёмҳои худ терроризм ва экстремизмро ҷиноятҳои хавфноки муосир номида, камбизоатӣ, аз адолати воқеӣ дур будани воқеияти низоми ҷаҳонӣ, сатҳи пасти маърифат, ҷудоиандозии миллӣ, ихтилофи фарҳангӣ ва амалҳои худгароёнаи баъзе давлатҳоро дар арсаи байналмилалӣ чун сабабҳо ва омилҳои бавуҷудорандаи терроризм номиданд. Санаи 20-уми апрели соли 2011 бошад, Сарвари кишвар аз минбари баланд дар Паёми худ аз ҷаҳонӣ шудани зуҳуроти хатарнок, аз қабили терроризму экстремизм изҳори нигаронӣ намуданд. Президенти кишвар бо огоҳии том мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ва мардуми кишварро аз мавҷудияти зуҳуроти дигари хатарнок, чун радикализм, ки бародари ҳамхуни терроризму экстремизм аст, мутталеъ намуда, зарурати муқовимат ба онро низ таъкид карданд.

Дар Паёми навбатии худ аз 23 январи соли 2015 Пешвои муаззами миллат таваҷҷуҳи ҷомеаро ба зуҳуроти дигар, аз қабили хурофотпарастӣ ҷалб намуда, онро тавлидгари экстремизму терроризм ҳисобиданд. Ин гуфтаҳо ба олимону муҳаққиқон ҷиҳати гузаронидани тадқиқотҳои тоза такони ҷиддӣ бахшиданд ва дар ин мавзӯъ даҳҳо мақолаву навиштаҳои илмиву тадқиқотӣ нашр гардиданд.

Қувват гирифтани терроризми ҷаҳонӣ, алалхусус дар Ироқ ва Сурия, зуҳури ташкилоти террористии “Давлати Исломии Ироқу Шом” ва ба он гаравидани ҷавонони тоҷик Пешвои миллатро боз ҳам  нигарон намуданд. Масалан, аз ҳудуди ноҳияи Шаҳритус ҷавонони зиёд ба сафи “Давлати исломии Ироқу Шом” пайваста, аз ин шумора даҳҳо нафар кушта, ё дастгир ва маҳкум гардида, 80 нафари дигар то имрӯз дар ҷустуҷӯи байналмилалӣ қарор доранд. Маҳз ҳамон рӯзҳо Президенти кишвар, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми худ таъкид намуда буданд: “Терроризм ва ифротгароӣ беш аз ҳарвақта авҷ гирифта, бо оқибатҳои даҳшатбору бераҳмонаи худ ба проблемаи ҷиддитарини инсоният дар асри бистуяк табдил ёфтааст. Бинобар ин, роҳбарияти мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ва сохторҳои низомии мамлакатро зарур аст, ки дар самти мубориза бар зидди терроризм, ифротгароӣ, муомилоти ғайриқонунии воситаҳои нашъадор, таъмини амнияти давлат ва ҷомеа, баланд бардоштани иқтидори мудофиавии мамлакат ва ҳифзи боэътимоди сарҳади давлатӣ, инчунин омодабошии ҷангии Қувваҳои Мусаллаҳ тадбирҳои иловагӣ андешанд».

Ситоди ягонаи ҷумҳуриявӣ оид ба ташкилу роҳбарии тафтиши парвандаҳои ҷиноятӣ вобаста ба шомилшавии шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ташкилотҳои байналмилалии террористӣ ва иштироки онҳо дар муқовиматҳои мусаллаҳонаи кишварҳои хориҷӣ, ки бо ибтикори Президенти кишвар, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва таҳти сарварии Прокурори генералии мамлакат, генерал-полковники адлия Раҳмон Юсуф Аҳмадзод таъсис дода шуд, на танҳо даҳҳо амалҳои террористиро пешгирӣ намуд, балки ҳазорҳо ҷавонони зиёди ноогоҳро аз ин роҳи сарбаставу муҳлик гардонид.

Соли 2016 бошад, Паёми Пешвои миллат «дар шароити торафт мураккаб гардидани вазъи ҷаҳони муосир, густариш пайдо кардани зуҳуроти ниҳоят хатарноки асри нав - терроризм ва экстремизм» ироа гардида, изтироби бештар дошт. Мувофиқан ба ин таъкид гардид, ки «Роҳбарон ва ҳайати шахсии мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ва сохторҳои низомӣ бояд дар иҷрои вазифаву уҳдадориҳои хизматиашон доим ҳушёру зирак бошанд, барои таъмини волоияти қонун, тартиботи ҳуқуқӣ, ҳифзи суботу оромии ҷомеа бар зидди таҳдиду хатарҳои муосир–терроризм, экстремизм, муомилоти ғайриқонунии маводи мухаддир  ва дигар ҷиноятҳои муташаккили фаромарзӣ қотеъона мубориза баранд».

Паёми навбатӣ аз 23-юми декабри соли 2022 низ дар самти муқовимат ба терроризму экстремизм хеле бориз аст. Дар он Пешвои муаззами миллат таъкид намуданд, ки «имрӯзҳо гурӯҳҳои террористиву экстремистӣ барои даъват ва ҷалб намудани шаҳрвандон ба сафҳои худ бо истифода аз технологияҳои муосири иттилоотӣ роҳу усулҳои навро истифода карда, ҷавонони камтаҷрибаву ноогоҳро бо ғояҳои тундгароӣ гумроҳ месозанд». Пешвои миллат талаб карданд, ки бояд тарзу усулҳои нави муқовимат ба онҳо корбаст карда шуда, ҷиҳати пешгирии онҳо Маркази ягонаи иттилоотӣ таъсис дода шавад».  

Дар фаровард мехоҳам баъзе суханҳои Пешвои миллатро, ки дар Паёмҳо баён гардида, ба масоили муқовимат ба терроризм ва экстремизм бахшида шудаанд, манзури хонандагон намоям:

«Муқовимат ба терроризм, экстремизм, хариду фурӯши одамон ва дигар ҷиноятҳои муташаккили фаромарзӣ вазифаи ҷонии мақомоти ҳифзи 

ҳуқуқ мебошад».

«Бесаводӣ ва сатҳи пасти маърифат асоси хурофот, ифротгароӣ ва ҷаҳолат аст ва ҷаҳолат ба инсон танҳо бадбахтӣ меорад».

«Мо чунин мешуморем, ки низоми нави ҷаҳонӣ бояд аз ҷангу низоъҳо, фишору зӯроварӣ, терроризм, ифротгароии сиёсиву динӣ, ҷудоихоҳӣ, қочоқи маводи мухаддир ва ҷинояткории муташаккили фаромиллӣ, паҳншавии силоҳи қатли ом бояд комилан орӣ бошад ва бар ҳамкориҳои густурда, баробар ва мутақобилан судманди ҳамаи кишварҳои ҷомеаи ҷаҳонӣ асос ёбад».

Бале, Пешвои муаззами миллати тоҷик Эмомалӣ Раҳмон низоми нави ҷаҳониро орӣ аз терроризму экстремизм мебинанд ва мо низ мутмаинем, ки миллати тоҷик бо хиради азалии худ ва таҳти сарварии ин марди хирад дар Тоҷикистон чунин ҷомеаро хоҳад сохт. Ва барои расидан ба ин ҳадафи воло мо бояд бо роҳнамоии худи Пешвои миллат ва гуфтаҳои хирадмандонаи зерини ӯ кору зиндагӣ намоем:

“Мо бояд ватандӯсту ватанпараст бошем ва ҳаргиз фаромӯш насозем, ки эҳсоси гарми ватандӯстӣ ва ҳисси баланди миллӣ омили асоситарин ва роҳи муҳимтарини рушди давлат ва ҷомеа мебошад. Мо бояд тамоми донишу таҷриба, маҳорату малака ва саъю талоши худро минбаъд низ ба рушди давлати соҳибихтиёрамон ва Ватани аҷдодиамон равона кунем, кишвари маҳбубамонро пешрафта гардонем ва барои наслҳои оянда як мулки обод мерос мегузорем ».

Прокурори ноҳияи Шаҳритус,

мушовири адлияи дараҷаи 1   

Фаррух Рауфов

Ҷумҳурии Тоҷикистон баъди ба даст овардани Истиқлолияти давлатӣ меҳвари асосии сиёсати ҳуқуқиро арзиши олӣ эътироф гардидани ҳуқуқу озодиҳои инсону шаҳрванд ва ҳимояи онҳо қарор додааст.

Дар шароити муосири ҷаҳонишавӣ, буҳронҳои молиявию иқтисодӣ ва шиддат гирифтани зиддиятҳои минтақавию тамаддунӣ яке аз воситаҳои муҳими ҳифзи истиқлолияти давлатӣ ва устувории давлати ҳуқуқбунёд ин дуруст ва мувофиқ ба манфиатҳои миллӣ ба роҳ мондани низоми қонунгузории ҷиноятии давлат мебошад.

Боиси тазаккур аст, ки соли 1998 дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Кодекси ҷиноятии нав қабул гардида, санади зикршуда Кодекси ҷиноятии РСС Тоҷикистонро аз соли 1961 бо худ иваз намуд.  Аз лаҳзаи ба қувваи қонунӣ даромадани Кодекси мазкур зиёда аз бисту ду сол гузашта, дар ин раванд дигаргуниҳои бунёдӣ дар тамоми ҷабҳаҳои ҳаёти ҷомеа ба миён омада, такмилу мутобиқгардонии қонунгузории ҷиноятиро ба талаботи нави рушду пешрафти ҷаҳони имрӯза тақозо менамояд.

Ҳанӯз дар соли 2013 дар паёми худ ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қайд карда буданд, ки:

“Қонун бояд дар навбати аввал инсон ва ҳуқуқу озодиҳои ӯро ҳамчун арзиши олӣ эътироф ва ҳифз намояд, яъне барои зиндагии хубу шоистаи афроди ҷомеа, фаъолияти пурсамари ташкилоту корхонаҳои давлативу ғайридавлатӣ, соҳибкорону тоҷирон, пешрафти иқтисодиёти кишвар, сулҳу субот, оромии сиёсӣ шароити мусоид фароҳам орад ва самтҳои мухталифи ҳаёти ҷомеаро ҳаматарафа танзим намояд.

Бо мақсади ба талаботи замони муосир мутобиқ намудани танзими муносибатҳои муҳими ҷамъиятӣ Ҳукумати Тоҷикистонро зарур аст, ки кодексҳои гражданӣ ва ҷиноятиро низ дар таҳрири нав таҳия ва пешниҳод намояд.”

Аз ин лиҳоз, аз ҷониби Гурӯҳи корӣ, ки бо Амри Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, №АП-1209, аз 30 апрели соли 2019 созмон дода шудааст, лоиҳаи Кодекси ҷиноятии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар таҳрири нав (минбаъд - лоиҳаи Кодекси ҷиноятӣ) дар заминаи муқаррароти Консепсияи сиёсати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2018-2028 бо дар назардошти Консепсияи сиёсати ҳуқуқии ҷиноятии Ҷумҳурии Тоҷикистон, омӯзиши таҷрибаи кишварҳои ҳамсоя, пешниҳодҳои коршиносон ва вазорату идораҳои дахлдор таҳия карда шудааст.

Гурӯҳи корӣ дар ҳайати 9 нафар намояндагони вазорату идораҳои дахлдор созмон дода шуда, роҳбарии он ба зиммаи Ёрдамчии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба масъалаҳои ҳуқуқӣ, муҳтарам Ализода Зариф вогузор гардида буд.

Бо амри зикргардида сардори Раёсати назорати иҷрои қонунҳо дар мақомоти корҳои дохилӣ ва назорати маводи навшъаовари Прокуратураи генералӣ Қурбонзода Шариф Ҳабибулло - муовини роҳбари гурӯҳи корӣ, Содиқзода Р., Абдуллозода Ф.А., Шарипов Т.Ш., Баҳриддинзода С.Э., Лутфуллозода Ш., Солиев К.Ҳ. ва Нуров С.Қ. аъзоёни гурӯҳи мазкур таъин гардиданд.

Ҳангоми таҳияи ин лоиҳа прокурори калони Раёсати назорати иҷрои қонунҳо дар мақомоти корҳои дохилӣ ва назорати маводи нашъаовар, номзади илмҳои ҳуқуқшиносӣ Искандарӣ Сулаймон, Сафарзода А.И., Азиззода З.Н., Амонбеков Б.А., Сироҷзода С., Абдулҳасаниён Б.А., инчунин дигар олимону мутахассисони факултаи ҳуқуқи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон ва вазорату идораҳо ҷалб гардиданд.

Гурӯҳи корӣ таҳти сарпарастӣ ва дастгирии бевоситаи Прокурори генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон, генерал-полковники адлия Раҳмон Юсуф Аҳмадзод 17 июли соли 2019 фаъолиятро оғоз намуда, ҷаласаҳо вобаста ба таҳияи Кодекси мазкур мунтазам дар бинои Прокуратураи генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва 3 маротибаи дигар дар сафарҳои хизматӣ баргузор гардида, фаъолияти гурӯҳи корӣ дар натиҷаи заҳматҳои софдилонаи шахсони боло қайдгардида, дар муҳлати бо амри зикршуда муқарраргардида ба анҷом расонида шудааст.

Лоиҳаи Кодекси ҷиноятӣ бо мақсади баланд бардоштани дараҷаи ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, таъмини амнияти ҷамъиятӣ ва саломатии аҳолӣ, тартиботи ҷамъиятӣ ва ахлоқ, ҳимояи вазъи экологӣ, моликият, ҳимояи сохтори конститутсионӣ ва амнияти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз таҷовузҳои ҷиноятӣ, таъмини сулҳ ва амнияти инсоният, тарбияи шаҳрвандон дар рӯҳияи риояи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, пешгирии ҳуқуқвайронкунии ҷиноятӣ, мутобиқ намудани меъёрҳои қонунгузории ҷиноятӣ ба талаботи санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон, амалисозии гуманизатсияи қонунгузории ҷиноятӣ нисбат ба субъектони муайян, аз ҷумла, нисбат ба шахсони содиркардаи ҷиноятҳои дараҷаи начандон вазнин ва(ё) дараҷаи миёна, занони ҳомила ва заноне, ки кӯдакони ноболиғи то 8 - сола доранд, ноболиғон, маъюбон ва нафақахӯрон, декриминализатсияи баъзе аз кирдорҳои ҷиноятӣ, таҷдиди назар намудани санксияҳои моддаҳои алоҳидаи Қисми махсуси Кодекси ҷиноятӣ ҷиҳати васеъ намудани номгӯи ҷазоҳои алтернативии ба маҳрум сохтан аз озодӣ алоқаманд набуда ва мутобиқнамудани меъёрҳои қонунгузории ҷиноятӣ ба талаботи санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон таҳия шудааст.

Вазифаҳои лоиҳаи Кодекси ҷиноятӣ аз баҳодиҳии нав нисбат ба ҷинояткорӣ ва ҷазои ҷиноятӣ, ҷорӣ намудани мафҳуми нави ҳуқуқвайронкунии ҷиноятӣ, амалисозии гуманизатсияи қонунгузории ҷиноятӣ, тақвияти афзалиятнокии Кодекси ҷиноятӣ нисбат ба қонунҳои пешбиникунандаи мубориза бар зидди ҷиноятҳои алоҳида (аз ҷумла, оид ба муқовимат ба савдои одам, терроризм, экстремизм, коррупсия, гурӯҳҳои ҷиноятӣ, қонунигардонии даромадҳои бо роҳи ҷиноят ба дастовардашуда) дар фаъолияти ҳуқуқтатбиқкунӣ, таҷдиди назар намудани санксияҳои моддаҳои алоҳидаи Қисми махсуси Кодекси ҷиноятӣ ҷиҳати васеъ намудани ҷазоҳои алтернативии ба маҳрум сохтан аз озодӣ алоқаманд набуда, таҳияи меъёрҳои ягонаи мушаххас барои муайян намудани намудҳо ва ҳадди ҷазо зимни ифодаи санксияҳои моддаҳои Қисми махсуси Кодекси ҷиноятӣ, бо дарназардошти талаботи замони муосир муқаррар кардани бобҳои нав дар Кодекс иборат мебошад.

Лоиҳаи Кодекси ҷиноятӣ аз Кодекси ҷиноятии амалкунанда фарқи куллӣ дорад. Аз ҷумла, дар Қисми умумии лоиҳаи Кодекси мазкур масъалаҳои зерин пешбинӣ шудаанд:

- мафҳумҳои асосие, ки дар Кодекс истифода мешаванд;

- мафҳуми нави  ҳуқуқвайронкунии ҷиноятӣ (бо дарназардошти тақсими он ба ҷиноят ва рафтори ҷиноятӣ), ҷорӣ намудани якчандкарата содир кардани ҳуқуқвайронкуниҳои ҷиноятӣ;

- нигоҳи нав ба ретсидиви ҷиноятҳо ва ретсидиви хавфноки ҷиноятҳо;

- низоми нави ҷазо бо дарназардошти  ҷазо барои содир кардани рафтори ҷиноятӣ ва ҷазо барои содир кардани ҷиноят, лазоҳои асосӣ ва иловагӣ барои содир кардани ҳуқуқвайронкунии ҷиноятӣ;

- дигаргунсозии низоми ҷазоҳои сабуктар назар ба маҳрум кардан аз озодӣ;

- ҳадди ақал ва ниҳоии ҷарима таҷдиди назар карда шуда, ҳамзамон ҷарима барои содир кардани ҷиноятҳои мансабӣ бо андозаи чандкаратаи маблағ ё арзиши пора, маблағи пули додашуда ё арзиши молу мулки додашуда, арзиши молу мулки тасарруфшуда, маблағи даромади бадастоварда ё маблағи пардохтҳои ба буҷет вориднагардида таъйин кардан пешбинӣ шудааст;

- ҳабс ба сифати ҷазо пешбинӣ мешавад;

- муҳлати ниҳоии маҳрум сохтан аз озодӣ ба тариқи умум то понздаҳ сол, барои маҷмӯи ҷиноятҳо то бист сол ва барои маҷмӯи ҳукмҳо то бисту панҷ сол пешбинӣ карда шуда, якумра маҳрум сохтан аз озодӣ барои содир кардани ҷиноятҳои махсусан вазнин, ҳамчунин алтернативаи ҷазои қатл ва ҷазои қатл низ барои ҷиноятҳои махсусан вазнини ба ҳаёт таҷовузкунанда ё барои ҷиноятҳои террористие, ки боиси ҳалокати одамон гаштааст, инчунин барои ҷиноятҳои махсусан вазнини дар замони ҷанг содиршуда пешбинӣ мешаванд;

- барои содир кардани ҷиноятҳо дар соҳаи фаъолияти иқтисодӣ ва муқобили манфиатҳои хизматӣ дар ташкилоти молиявӣ, ҷиноятҳои коррупсионӣ якумра маҳрум кардан аз ҳуқуқи ишғоли мансаби муайян ё машғул шудан ба фаъолияти муайян, инчунин барои содир кардани баъзе ҷиноятҳои бо Кодекс пешбинишуда якумра манъи ишғоли мансаби омӯзгорӣ ва мансабе, ки бо кор бо ноболиғон вобастагӣ дорад, ҷорӣ карда шудааст;

- мусодираи молу мулк бо дарназардошти талаботи санадҳои байналмилалӣ таҷдиди назар карда шудааст;

- ҷорӣ кардани институти нав дар ҳуқуқи ҷиноятии кишвар дар намуди аҳдномаи мурофиавӣ;

- дар Қисми махсус бобҳои алоҳидаи нав, ба мисли ҳуқуқвайронкуниҳои ҷиноятии нақлиётӣ, ҳуқуқвайронкуниҳои ҷиноятии тиббӣ, ҳуқуқвайронкуниҳои ҷиноятии коррупсионӣ ва дигар ҳуқуқвайронкуниҳои ҷиноятӣ ба муқобили манфиатҳои хизмати давлатӣ ва идоракунии давлатӣ илова карда шудаанд;

- бо дарназардошти татбиқи Консепсияи сиёсати ҳуқуқии ҷиноятии Ҷумҳурии Тоҷикистон гумманизатсияи Кодекс амалӣ карда шудааст.

Дар Лоиҳаи Кодекси ҷиноятии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар таҳрири нав (минбаъд - лоиҳаи Кодекси ҷиноятӣ) бо дарназардошти Консепсияи сиёсати ҳуқуқии Тоҷикистон барои солҳои 2018-2028 ҳуқуқвайронкунии ҷиноятӣ ба ҷиноят ва рафтори ҷиноятӣ тақсим карда шудааст.

Қайд кардан ба маврид аст, ки дар бисёр давлатҳо рафтори ҷиноятӣ ҷорӣ карда шудааст. Аз ҷумла, дар Амрико, Англия, Олмон, Испания, Италия, Швейцария, Латвия, Литва, Эстония,  Қазоқистон ва Қирғизистон, дар  ФР бошад, он дар ҷараёни коркард ва амалисозӣ қарор дорад.

Тибқи лоиҳаи Кодекси ҷиноятӣ асоси ҷавобгарии ҷиноятӣ содир кардани рафтори ҷиноятӣ содир кардани кирдоре, ки дорои тамоми аломатҳои таркиби рафтори ҷиноятии дар Кодекси мазкур пешбинишуда мебошад.

Мафҳуми он дар фарқият аз ҷиноят ин кирдори (ҳаракат ё беҳаракатӣ) содиршудаи гунаҳгоронаи барои ҷамъият хавфнокии баланд надошта, ки дар натиҷаи он зиёни начандон калон расонида шудааст ва ё таҳдиди расонидани зиён ба шахсият, ташкилот, ҷамъият ё давлат ҷой дорад ва барои содир кардани он Кодекси мазкур бо таҳдиди татбиқи ҷазо дар намуди корҳои ҳатмӣ, корҳои ислоҳӣ, маҳдуд кардан дар хизмати ҳарбӣ, маҳдуд кардани озодӣ, ҷарима, ҳабс, берун кардани шаҳрванди хориҷӣ ё   шахси бе шаҳрванди ба таври доимӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон истиқоматнакунанда аз ҳудуди он манъ кардааст, рафтори ҷиноятӣ эътироф мешавад (моддаи 18).

Тибқи муқаррароти моддаи 20 лоиҳа ҷиноят ва рафтори ҷиноятӣ бо ҳам якчандкарата содир кардани ҳуқуқвайронкуниҳои ҷиноятиро ташкил намедиҳанд.

Дар моддаи 48 лоиҳа барои содир кардани рафтори ҷиноятӣ яке аз ҷазоҳои асосии бо маҳрум сохтан аз озодӣ алоқаманд набуда, ба ғайр аз ҳабс татбиқ карда мешавад.  Ҳабс фақат барои рафтори ҷиноятӣ ба сифати ҷазои асосӣ таъин кардан мумкин аст.

Бори аввал содир кардани рафтори ҷиноятӣ ҳолати сабуккунандаи ҷавобгарии ҷиноятӣ ва ҷазо эътироф мешавад (моддаи 64). Инчунин метавонад ба сифати асоси аз ҷавобгарии ҷиноятӣ озод кардан баромад намояд.

Ҷараёни муҳлати мурур аз рӯи рафтори ҷиноятӣ новобаста аз содир кардани ҳуқуқвайронкунии нави ҷиноятӣ боздошт ва қатъ карда намешавад (қисми 2 моддаи 88).

Ҳамчунин, шахси аз ҷазо озодшуда, инчунин барои содир кардани рафтори ҷиноятӣ маҳкумшуда доғи судӣ надошта ҳисобида мешавад (қисми 2 моддаи 91).

Муҳлати татбиқи чораҳои маҷбуркунии дорои хусусияти тарбиявидошта, ки бо бандҳои 1) ва 4) қисми якуми моддаи 97 Кодекси мазкур пешбинӣ шудаанд, барои содир кардани рафтори ҷиноятӣ бо давомнокии то шаш моҳ муқаррар карда мешавад.

Ҷорӣ намудани институти нав-рафтори ҷиноятӣ зинаи нав дар байни ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ ва ҷиноят буда, баъзе мушкилиро низ ба вуҷуд меорад, ба мисли ҷорӣ намудани институтҳои нав дар қонунгузории мурофиавии ҷиноятӣ ва иҷрои ҷазои ҷиноятӣ; пайдоиши намудҳои нави ҷавобгарие, ки бо маҳрум сохтан аз озодӣ алоқаманд нестанд ва ғайра.  

Натиҷаҳои чашмдошт аз амалисозии лоиҳаи мазкур аз инҳо иборатанд:

- беҳтар намудани самти пешгирии ҷинояткорӣ;

- кам кардани шумораи маҳбусон;

- паст кардани баррасии шумораи парвандаҳо аз ҷониби мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ва судӣ, беҳтар кардани фаъолияти муассисаҳои адои ҷазои ҷиноятӣ.

Сохтори лоиҳаи Кодекси ҷиноятӣ ба қисмҳои умумӣ ва махсус тақсим карда шуда, аз 14 фасл, 36 боб ва 467 модда иборат мебошад.

Қайд кардан ба маврид аст, ки баъзе моддаҳои Кодекси ҷиноятии амалкунанда, бо дарназардошти мавҷудияти онҳо дар Кодекси ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ ва ё мавҷудияти таркиби ин ҷиноятҳо дар таркиби ҷиноятҳои объекташон якхелаи дар лоиҳаи Кодекси ҷиноятӣ дар моддаҳои алоҳидаи лоиҳа ҷой дода нашуда, моддаҳои 112, 134, 149, 158, 169, 184⁴, 194², 194³, 195¹, 195², 199¹, 276, 325, 326, 327 Кодекси ҷиноятии амалкунанда бошанд, дар лоиҳаи Кодекси ҷиноятӣ дар таҳрири нав декриминализатсия карда шуда, хориҷ гардидаанд.

Бо қабул гардидани лоиҳаи мазкур низоми ҳуқуқи ҷиноятӣ ба марҳилаи нави инкишофи таърихӣ ворид гардида, ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, рушди устувори сиёсиву иқтисодӣ ва иҷтимоиву фарҳангии ҷомеа дар мамлакат таъмин хоҳад гашт.

Муовини якуми прокурори ноҳияи

И. Сомонии шаҳри Душанбе, 

мушовири адлияи дараҷаи 1

номзади илмҳои ҳуқуқшиносӣ, дотсент

Исандарӣ Сулаймон

Арҷ гузоштан ба муқаддасоти миллӣ ва рамзҳои давлатӣ, аз ҷумла Парчами миллӣ ҷузъи ҷудонашавандаи масъулияти шаҳрвандии ҳар фарди бедордили ҷомеа маҳсуб меёбад.

Парчами миллӣ баёнгари ҳастии давлати соҳибистиқлол, рамзи иттиҳоду сарҷамъии мардуми мамлакат ва илҳомбахши кору пайкори фарзандони содиқу вафодори Ватан ба хотири пойдории дастовардҳои истиқлолият ва таҳкими пояҳои давлатдории миллӣ мебошад.

Анъанаи парчамдории халқи мо таърихи чандинҳазорсола дошта, аҷдодони шарафманди мо ҳамчун посдорони фарҳангу тамаддуни куҳан роҳи тӯлонии парчамдориро тай намудаанд.

Дар ин замина, метавон аз таърихи пурифтихори парчамдории Бохтар,  Суғду Хатлон ва дигар  давлатҳои қадимаи тоҷикон, бахусус парчами Коваи Оҳангар ёдовар шуд, ки гувоҳи ҳуввияти миллӣ ва сарбаландии  гузаштагони мо мебошанд.

Чуноне аз асотирҳо бармеояд, мардум аз зулми шоҳ Заҳҳок ба дод омада, бо сардории Коваи оҳангар, ки пешбанди чармини оҳангарии худро ҳамчун парчам бар болои сар бардошта буд,  бар зидди ӯ бархостанд.

Баъди сарнагун кардани Заҳҳок, шоҳ Фаридун, ки вориси қонунии сулолаи шоҳони Пешдодиён буд, ба сари тахт омада, ин дирафшро бо 4 ситораи тиллоӣ, сангҳои қимматбаҳо зебу ороиш дода, ба он  номи «Дирафши Ковиёнӣ»-ро гузошт.

Чун нишони эҳтиром ба Кова ва муборизаи озодихоҳонаи мардуми сарзамин ин “Дирафши Ковиён”-и  ҳамчун  парчами миллӣ эътироф гардида, тули ҳазорсолаҳо ҳар шоҳе, ки ба сари қудрат меомад, ба ин Дирафш беҳтарин   гавҳарҳои  хазинаи худро насб мекард.

Мардуми ориётабор таҳти ин Парчам  империяҳои абарқудратеро  барпо намуда,  ба ҷаҳониён намунаҳои олии давлатдорӣ ва  арҷгузориро ба ҳуқуқи инсон, аз қабили «Эъломияи Куруши Кабир»  ато намуданд.

Мояи ифтихор аст, ки «Дирафши Ковиён» то замони мо аҳамияти таърихии худро ҳифз карда омадааст ва он дар маркази Ливои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷойгузин гардида, ҳамчун нишони абадияту бардавомии таърихии давлатдории миллии точикон маҳсуб меёбад.

Президенти кишвар, Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо ифтихор аз таърихи парчамдории миллати тоҷик иброз доштаанд, ки «Ҳанӯз дар парчами Куруши Кабир тасвири уқоб, ки нишонаи қудрату тавоноист, нақш гардида, он рамзи як давлати неруманди замона ба ҳисоб мерафт. Ливои Коваи Бузург  бошад - нишонаи равшани  муборизаву ҷоннисориҳои ниёгони мо мебошад».

Аз ин рӯ, бузургдошти Парчами давлатӣ-арчгузорӣ ба таҷрибаи давлатдории гузуштагони форсу тоҷик маҳсуб ёфта, ҳимоя ва қадрдонии он ба кушишҳои ҳар як фарди ҷомеа тавъам мебошад.

Аз он баъд низ  миллати тоҷик рисолати тамаддунофарии худро ҳамеша ҳифз намуда, дар интиҳои асри гузашта ба  истиқлолияти комил шарафёб  шуд.

Парчами Тоҷикистони соҳибистиқлол 24-уми ноябри соли 1992 дар Иҷлосияи таърихии шонздаҳуми Шӯрои Олии Ҷумхурии Тоҷикистон қабул гардида, аз ҳамон давр инҷониб 24-уми ноябр ҳамчун Рӯзи парчами миллӣ  аз ҷониби мардуми сарбаланди кишвар бо шукуҳу шаҳомат таҷлил мегардад.

Парчами миллӣ ҳамчун  рамзи муҳими истиклолияти миллӣ, таҷассумгари таърих, ифодакунандаи мақсаду маром ва орзуву ормонҳои мардуми Тоҷикистон,мояи ифтихор ва сарфарозии ҳар як шаҳрванди худогоҳ ва  ватанпарасти мамлакат мебошад.

Парчам рамзи истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, дӯстиву бародарии ҳамаи миллатҳои он ба шумор рафта, сокинонро ба зиндагии ором, сулҳу осоиш ва талош ба хотири ҳаёти арзанда, рушду нумӯи ҳаматарафа ва соҳибихтиёрию соҳибдавлатӣ далолат менамояд.

Дар ҷаҳони муосир ҳар як давлати мустақилу соҳибихтиёр тавассути парчами он муаррифӣ мегардад.

Аз ин рӯ, эҳтиром ва арҷ гузоштан ба парчам маънои эҳтирому арҷгузорӣ ба арзишҳои деринаи таърихӣ ва фарҳангиву маънавиёти миллӣ ва гузашта аз ин, эҳтироми миллат ва давлату давлатдорӣ буда, дар баробари Конститутсия, Нишон ва Суруди Миллӣ аз ҷумлаи муқаддасоти милливу давлатӣ маҳсуб меёбад.

Муҳаббату эҳтироми Парчами миллӣ бояд дар  қалби  ҳар фарди бонангу номус маъво дошта, ӯро ба ифтихор аз давлату давлатдорӣ, таҳкими истиқлолияти миллӣ ва  ҳифзи дастовардҳои он ҳидоят намояд.

Эҳтиром ва арҷгузорӣ ба Парчами миллӣ ҳамчун рамзи давлати соҳибистиқлоли тоҷикон бояд рисолати таърихӣ, қарзи фарзандӣ ва вазифаи шаҳрвандии ҳар як фарди ҷомеа бошад.

Дар робита ба ин, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зикр намуданд, ки: «Дар ҷаҳони муосир ҳар як давлату миллат бо рамзҳои давлатӣ ва муқаддасоти миллӣ, аз ҷумла Конститутсия, Нишон, Парчам, Суруди миллӣ ва пули миллӣ шинохта мешавад, яъне ин нишонаҳо муаррификунандаи кишвари соҳибистиқлол дар арсаи байналмилалӣ мебошанд».

Парчам дар фаъолияти давлатдорӣ, аз он ҷумла дар гузаронидани чорабиниҳои расмию ғайрирасмии давлатӣ, фарҳангӣ, варзишӣ, ҳамчунин дар муносибатҳои байналмилалӣ ва дар ҳаёти ҳаррӯзаи ҳар як фарди ҷомеа мавқеъ ва нақши хоси худро доро мебошад.

Дар парчами давлатии мо рангҳои сурху сабзу сафед, ки аз покии дили ниёкон, сурхии хуни шаҳидон ва сабзии хати дафтару девони пешиниён маншаъ мегиранд, ҳамчун таҷассумгари мубориза барои озодӣ ва истиқлол, бахту иқболи сафед, ояндаи дурахшон, сулҳу субот, саъю кӯшиши ҳамвора баҳри сарсабзию хуррамии кишвар, тоҷ ва ҳафт ситора ҳамчун таҷассумгари соҳибдавлатӣ ва соҳибихтиёрӣ инъикос гардидаанд.

Бо парчами нави давлатӣ орзуҳои нав ва интизориҳои халқи тоҷик ба вуҷуд омад.

Мутаасифона, ҷанги шаҳрвандӣ интизориҳои точикистониёнро як муддат зери шубҳа бурд, вале бо талошҳои шабнарӯзию бесобиқа, ҷоннисориҳои фарзанди фарзонаи миллат, абармарди саҳнаи сиёсат Асосгузории сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон он дурурдароз давом накарда, бо ба даст овардани истиқрори сулҳ ва ризояти миллӣ умеди мардум ба давлат ва эътикоди онҳоро ба ояндаи созанда дучанд эҳё намуд.

Моҳи сентябри соли 2011 бо муносибати 20 солагии Истиқлолияти давлатӣ баландтарин парчам дар чаҳон (бо баландии 165 м) бунёд ва он ба китоби Рекордҳои Гиннес ворид карда шуд.

Дар чунин шаклу андоза бунёди парчам ифодагари ғурури сатҳи давлатдорӣ ва ё худнамоӣ набуда, он ифодаи давлатдории қадимии халқи тоҷик мебошад, ки ба ҳар як метри он як давраи таърихии нашъунамои миллию сиёсии точикон рост меояд.

Қуллаи парчам қуллаи баланди ташкили давлатдорӣ, давлатдории мустакил мебошад, ки онро тоҷикон ба баҳои талафоти беназири моддию маънавӣ ва ҷонӣ дар тули таърих ба даст овардаанд.

Прокурори генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон, генерал-полковники адлия Раҳмон Юсуф Аҳмадзод  зимни баргузории чорабиниҳо ҳамеша таваҷҷуҳи кормандони мақомотро ҷиҳати арҷ гузоштан ба муқадасоти миллӣ, аз ҷумла Парчами миллӣ ҷалб намуда, талаб менамоянд, ки тадбирҳои маърифатию таблиғотиро бо шаҳрвандон барои фаҳмишу дарки мазмун ва моҳияти ҳамаи муқадасоти миллӣ пурзӯр намоянд.

Аз фурсати муносиб истифода намуда, ҳамкасбон ва кулли ҳамватанонро ба ин санаи фараҳбахш,-24 ноябр рӯзи Парчами давлатӣ муарифгари давлати соҳибистиқлоли тоҷикон табрику таҳният гуфта, осмони соф, сулҳу субот, амнияту оромӣ ва гулгулшукуфии  Ватани азизро орзумандам.

Бигузор Парчами миллӣ-ҳамчун рамзи давлатдорӣ, ифтихору сарбаландӣ ва нангу номуси миллат дар фазои осоиштаи кишварамон то абад парафшон ва илҳомбахши раванди созандагиву ободии Ватани маҳбубамон -Тоҷикистон бошад.

Директори Донишкадаи

Прокуратураи генералӣ,

генерал-майори адлия  

Қурбонзода Шариф Ҳабибулло

Дар бораи баргузории машғулиятҳои таълимӣ оид ба

омӯзиши “Назорати прокурорӣ дар самти иҷрои

қонунҳо оид ба ноболиғон ва ҷавонон”

Донишкадаи омӯзиши масъалаҳои қонуният, тартиботи ҳуқуқӣ, ҷинояткорӣ ва такмили ихтисоси кормандони  мақомоти прокуратураи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҷамбастагӣ бо Раёсати назорати иҷрои қонунҳо оид ба ноболиғон ва ҷавонони Прокуратураи генералӣ бо давомнокии ду рӯз, дар се минтақа моҳи октябри соли равон бо иштироки 68  нафар  ёрдамчиёни прокуророни шаҳру ноҳияҳо ва ба онҳо баробаркадашуда дар шаҳри Душанбе, вилоятҳои Суғду Хатлон дар мавзӯи “Назорати прокурорӣ дар самти иҷрои қонунҳо оид ба ноболиғон ва ҷавонон” машғулияти таълимӣ доир намуд.

Дар раванди машғулятҳо диққати асосӣ ба омӯзиши  санадҳои ин самт равона гардида, аз ҷониби муаллимони Донишкада, кормандони Раёсати назорати иҷрои қонунҳо оид ба ноболиғон ва ҷавонони   Прокуратураи генералӣ талаботи Фармони Прокурори генералӣ, №21 аз 21 октябри соли 2016 “Дар бораи вазифаҳои мақомоти прокуратура вобаста ба баланд бардоштани самаранокии назорати иҷрои қонунҳо оид ба ноболиғон ва ҷавонон”, қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд”, “Дар бораи маориф”  ва  ғайра  тариқи назариявию амалӣ омӯзонида шуд.

Ҳамзамон,  тарзу усули таъмини назорати риоя ва иҷрои қонунҳо  “Дар бораи ӯҳдадориҳои ҳарбӣ ва хизмати ҳарбӣ”, “Дар бораи ҳуқуқи кӯдак”, санҷиши риояи қонунгузорӣ дар фаъолияти комиссияҳои васоят ва парастории назди мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ,таъмини ҳуқуқ, кафолату имтиёзҳои донишҷӯён дар муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ, хусусиятҳои хоси пешбурди тафтиши парвандаҳои ҷиноятӣ нисбати ноболиғон ва бо иштироки онҳо (моддаҳои 426-431 КМҶ Ҷумҳурии Тоҷикистон) низ мавриди омӯзиш қарор дода шуд.

Дар бораи баргузории машғулиятҳои таълимӣ оид ба омӯзиши

 "Ошкор, тафтиш ва баррасии судии ҷинояти азонихудкунӣ ё

исрофкории маблағҳои буҷетӣ дар корхона,

муассиса ва ташкилотҳо"

2-уми ноябри соли 2022 аз ҷониби Донишкадаи омӯзиши масъалаҳои қонуният, тартиботи ҳуқуқӣ, ҷинояткорӣ ва такмили ихтисоси кормандони мақомоти прокуратураи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷиҳати иҷрои дастури Прокурори генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон, генерал-полковники адлия муҳтарам Раҳмон Юсуф Аҳмадзод оид ба «Ошкор, тафтиш ва баррасии судии ҷинояти азонихудкунӣ ё исрофкории маблағҳои буҷетӣ дар корхона, муассиса ва ташкилотҳо” бо кормандони мақомоти прокуратура машғулиятҳои назариявию амалӣ оғоз гардид.

Машғулиятҳо бо ҷалби кормандони варзидаи мақомоти прокуратура, устодони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон, мутахассисони Маркази ҷумҳуриявии экспертизаҳои судӣ ва криминалистии Вазорати адлия ва Агентии назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсия оид ба асосҳои баҳисобгирии бухгалтерӣ, тартиб додани ҳисоботи молиявӣ, мафҳум, моҳият ва тавсифи умумии  ҷинояти азонихудкунӣ ё исрофкорӣ, тарзу усули ташкил ва амалигардонии ревизия, методика ва роҳҳои ошкорсозӣ, тафтиши пешакии ин қабил ҷиноят, мафҳуми зарар, тартиби барқарор намудани зарар, асосҳои таъин намудани ташхисҳои судӣ-муҳосибӣ, дастгиркунии айбдоркунии давлатӣ дар суд ва ғайра гузаронида хоҳанд шуд.

Ҳадаф аз баргузории чунин машғулиятҳо баланд бардоштани савияи дониш ва малакаи касбии кормандон ҷиҳати таъмини назорати риояи қатъи қонунҳо ва истифодаи мақсадноки маблағҳои буҷетӣ маҳсуб ёфта, баргузории онҳо 9-10  ноябр бо кормандони прокуратураҳои шаҳру ноҳияҳои  вилояти Хатлон ва 15-16 ноябр дар вилояти Суғд дар назар аст.

Санаи 05-уми октябри соли 2022 гиромидошти Рӯзи забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Донишкадаи омӯзиши масъалаҳои конуният, тартиботи ҳуқукӣ, ҷинояткорӣ ва такмили ихтисоси кормандони мақомоти прокуратураи Ҷумҳурии Тоҷикистон бо иштироки тамоми кормандони Донишкада маҷлиси тантанавӣ баргузор гардид.

Дар маҷлис директори Донишкада, генерал-майори адлия Қурбонзода Ш.Ҳ. ва муаллими калон, мушовири адлияи дараҷаи1 Замонов Р.Р. дар мавзӯи рушд ва инкишофи забони тоҷикӣ дар давраи 31 соли Истиқлолияти Ҷумҳурии Тоҷикистон баромад намуданд.

Аз ҷумла, Замонов Р.Р. иброз намуд, ки забони модарӣ лафзи бузург, ширину муқаддас буда, барои ҳар як фарди комил бо баробари пайдо шудани ҷон дар бадан пайдо мешавад.

Ҳануз тифле, ки нав ба олами ҳастӣ чашм боз намудааст, ба аллаи модар. ки бо забони модарӣ сурат мегирад, ниёз дорад ва таҳти навои форами он худро озоду бофароғат ҳис мекунад, унс мегирад.

Қобили зикр аст, ки 22 июли соли 1989 Иҷлосияи даҳуми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон Қонуни забонро қабул кард ва бо қарори Шӯрои Олӣ забони давлатӣ-забони тоҷикӣ эълон гардид.

Он замон кишвари мо дар ҳайати як давлати абарқудрат буд ва сиёсати забонии ҳамаи ҷумҳуриҳои бародарӣ дар ин давра аз як марказ идора мешуд.

Қонуни забоне, ки дар ҷумҳурии мо қабул гардид, яке аз қонунҳои аввалин дар сатҳи Иттиҳоди Шуравӣ маҳсуб меёфт.

Бо сабаби он, ки ин аввалин қонуни забон дар кишвар буд ва Тоҷикистон сиёсати худро вобаста ба сиёсати марказӣ пиёда мекард, он як силсила нуқсону камбудиҳо дошт.

05-уми октябри соли 2009 қонуни нав бо номи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» қабул гардид.

Дар қонуни нав масъалаҳое, ки дар қонуни пешин инъикос наёфта буданд, ҷойгоҳи худро пайдо кард ва он яке аз қонунҳои хеле муосири сатҳи байналмилалӣ ба ҳисоб меравад.

Айни замон вазифаи ҳар як шаҳрванд пеш аз ҳама аз он иборат аст, ки барои поку беолоиш ва орӣ аз камбудиву нуқсонҳои ғайр нигоҳ доштани алфози модарии хеш саҳмгузор бошад.

Таъкид гардид, ки ҳамеша пайи он мекушем, ки забони миллати хешро пок, беолоиш ва пойдор нигоҳ дошта, намегузорем, ки эҳтироми ин забони бузург-лафзи поки модар коста бигардад.

Забони модариам ифтихорам, саодатбахши халқи номдорам,

Дар олам аз ҳама ширинтарӣ ту, ба Синову Хайёмат саҷда орам !

Маркази матбуоти Прокуратураи

генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон

   Тавре маълум аст, 9 сентябри соли 1991 Ҷумҳурии Тоҷикистон Истиқлоли давлатии худро эълон намуда, дар харитаи сиёсии ҷаҳон ҳамчун кишвари мустақилу соҳибихтиёр арзи ҳастӣ намуд. Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ин неъмати бузургро чунин тафсир намудаанд:  “Истиқлолияти давлатии тоҷикон, ки ба мардуми мо дар даҳсолаи охири садаи бистум муяссар гардид, дар таърихи давлатдорӣ ва сарнавишти халқамон гардиши куллӣ ба вуҷуд овард ва ба марҳалаи сифатан нави рушди кишварамон оғоз бахшид. Бешубҳа, ин бузургтарин дастоварди миллати куҳанбунёди тоҷик дар тули асрҳо ва неъмати бебаҳо барои наслҳои ояндаи халқи мост, ки ҷовидона соҳиби давлати миллии хеш хоҳанд шуд”.

Истиқлоли давлатӣ нишонаи ҳувият ва озодӣ, ифтихору номус, рамзи саодату хушбахтӣ ва тантанаи орзуву ормонҳои деринаи мардуми мо мебошад, ки Тоҷикистони азизро ба як марҳилаи хоси таърихӣ ворид намуда, бо ҷомеаи ҷаҳон пайваст. Мутаассифона, дар ибтидои Истиқлоли давлатӣ гурӯҳҳои ҷинояткор таҳти роҳбарии ҳизби террористӣ-экстремистии наҳзати исломӣ вазъро ноором карда, мунтаҳо мунҷар ба даргириҳои низомӣ шуданд. Куштори мардуми бегуноҳ, террори тарафдорони сохти конститутсионӣ, арбобони давлатӣ ва ҷамъиятӣ, дуздӣ ва ғоратгарӣ ба авҷи аъло расида, даҳҳо ҳазор шаҳрвандони бегуноҳ беному нишон шуданд. Ба иқтисодиёти мамлакат зарари беандоза расонда шуда, манзилҳои зист иншооти ҳаётан муҳиму аҳамияти стратегидошта харобу валангор гардиданд. Зиёда аз як миллион нафар шаҳрвандон гуреза ва садҳо нафар мутахассисони барҷаста тарки кишвар намуданд.

Дар натиҷаи фалаҷ шудани мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ва ҳокимияти давлатӣ содир шудани ҷиноятҳои вазнин ва махсусан вазнин характери оммавӣ гирифта, фазои кишварро тарсу ҳарос фаро гирифта буд. Нақлиёти ҷамъиятӣ, роҳҳои оҳан ва ҳавоӣ аз фаъолият бозмонданд. Хазинаи давлат, аз ҷумла Бонки миллӣ аз ҷониби ин гурӯҳҳо ба пуррагӣ тасарруф шуда буд. Саросари кишварро қаҳтию гуруснагӣ, норасоии оби ошомиданӣ ва бебарқӣ фаро гирифта, ин бадбахтӣ умеди мардуми мамлакатро аз фардои давлати соҳибистиқлол сард намуда, хавфи воқеии аз даст додани Истиқлоли давлатӣ ва парокандашавии кишварро ба миён овард.    

Хушбахтона, моҳи ноябри соли 1992 дар Иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дар шаҳри Хуҷанд баргузор гардид, вакили мардумӣ, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Роҳбари давлат интихоб шуда, рисолати таърихии худро бо шиори “Ман ба Шумо сулҳ меорам” оғоз намуданд ва умеди мардумро дубора ба ояндаи дурахшони кишвар зинда намуданд. 

Сарвари тозаинтихоби давлат ва сарсупурдаи миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, новобаста аз вазъи ноороми пойтахти кишвар ва таъмин набудани амният, якҷо бо роҳбарони навтаъини мақомоти давлатӣ пас аз Иҷлосияи таърихӣ бо ҷасорати бемисл ба шаҳри Душанбе ворид шуда, ба фаъолият шуруъ намуданд. Ин фарзанди фарзонаи миллат барои ба эътидол овардани вазъи ҷамъиятию сиёсии кишвар дар мадди аввал фаъолияти мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ва дигар сохторҳои ҳокимияти давлатиро барқарор намуда, низоми идоракунии давлатиро ба роҳ монданд. Қувваҳои Мусаллаҳ бе ягон заминаи меросии моддию техникӣ дар ҷойи холӣ таъсис шуданд. Дар ин замина, аз ҷониби мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ҷиҳати таъмини қонуният, тартиботи ҳуқуқӣ ва пешгирии содиршавии ҷиноятҳо аъзои гурӯҳҳои муташакили ҷиноятӣ безарар ва ба ҷавобгарии ҷиноятӣ кашида шуданд, ки он барои ба эътидол овардани вазъи сиёсии кишвар мусоидат намуд.   

Барои ҳамқадаму ҳамрадиф будани ҷумҳурӣ бо кишварҳои пешрафта ва ҷомеаи мутамаддин зарурати тағйир додани санадҳои танзимкунандаи муносибатҳои ҷамъиятӣ, аз ҷумла Конститутсияи кишвар ба миён омад. Дар ин робита, таҳти роҳбарии Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон 6 ноябри соли 1994 тариқи раъйпурсии умумихалқӣ Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул шуд, ки он ба ташкили низоми ҳуқуқии ҷумҳурӣ ва қабули санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ замина гузошт. Дар асоси ин санад, ислоҳоти конститутсионӣ амалӣ шуда, ҳокимияти давлатӣ ба шохаҳои қонунгузорӣ, иҷроия ва судӣ таҷзия гардид. Парлумони касбии дупалатагӣ, сохторҳои ҳарбӣ ва дигар рукнҳои давлатдорӣ таъсис ёфтанд.  

Ҳамчунин, Парчами давлатӣ, Нишон ва Суруди миллӣ ҳамчун рамзҳои давлатӣ ва шаклҳои гуногуни моликият асоси иқтисодиёти Тоҷикистон эътироф гардида, ба муомилот пули миллӣ ворид шуд.

Барои расидан ба сулҳу ваҳдат ва хотима додани ҷанги шаҳрвандӣ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳаёти худро дар хатар монда, борҳо бо намояндагони гурӯҳҳои мусаллаҳ ба минтақаҳои ҷангзадаву хавфнок, аз ҷумла Афғонистон сафар намудаанд.        

Бо талошҳои шабонарӯзии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба халқи тоҷик муяссар гардид, ки пеши роҳи ҷанги шаҳрвандӣ гирифта шуда, 27 июни соли 1997 Созишномаи истиқрори сулҳ ва созгории миллӣ дар Тоҷикистон ба имзо расад. Ин ҳуҷҷати таърихӣ барои ҳифзи якпорчагии марзу буми кишвар, таъмини сулҳу субот, сарҷамъии миллат ва зиндагии ороми сокинони мамлакат шароити мусоид фароҳам овард.

Бояд гуфт, ки аз фаъолият бозмондани корхонаҳои истеҳсолӣ, таназзули бошиддати иқтисодиёт, сатҳи баланди бекорӣ, таварруми бесобиқа, кам шудани ҳаҷми даромади Буҷети давлатӣ ва афзоиши босуръати сатҳи камбизоатӣ ба воқеияти бисёр вазнини он рӯзҳо табдил ёфта буд. Дар ҳамин ҳол, бо иқдоми дурандешонаи Президенти мамлакат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон баҳри пешгирии хатари гуруснагӣ ва минбаъд бо маҳсулоти истеҳсоли худӣ таъмин намудани бозори истеъмолӣ дар давоми солҳои 1995 – 1997 ба аҳолӣ 75 ҳазор гектар замин, ки байни мардум ҳамчун «заминҳои президентӣ» маъмул мебошад, тақсим шуд.   

Бо ташаббусҳои созандаю бунёдкоронаи Пешвои муаззами миллат дар як муддати кӯтоҳ харобаҳо ба ободӣ табдил ёфта, иншооти азим бунёд гардиданд. Дар ин раванд таъмини истиқлоли энергетикӣ, раҳоӣ аз бунбасти коммуникатсионӣ ва ҳифзи амнияти озуқавории кишвар ҳамчун ҳадафҳои стратегии миллӣ, ки ояндаи Тоҷикистон ба амалӣ гардидани онҳо вобаста буд, муайян гардиданд.

Маҳз татбиқи ҳадафҳои зикршуда ва амалӣ намудани афзалиятҳои пешбинигардида имкон дод, ки даромади Буҷети давлатӣ аз 252 миллион сомонии соли 2000 то 28 миллиард сомонӣ дар соли 2021 афзоиш ёбад. Бо ҷалби сармояи дохиливу хориҷӣ зиёда аз 2000 корхонаҳои хурду калони истеҳсолӣ, 2723 муассисаи тандурустӣ ва 3246 муассисаи таълимӣ барои 1 миллиону 410 ҳазор хонанда сохта шуданд.

Танҳо дар давоми се сол ба муносибати Ҷашни 30-солагии Истиқлоли давлатӣ дар мамлакат 25 ҳазор иншооту биноҳои истеҳсоливу иҷтимоӣ ва инфрасохторӣ сохта шуданд. Тоҷикистони мустақил ба узвияти созмонҳои бонуфузи байналмилалӣ ва минтақавӣ пазируфта шуда, бо 180 давлат робитаи дипломатӣ ва тиҷоративу иқтисодӣ барқарор намуд.

Таҳти роҳбарии хирадмандонаи Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ҳифзи Истиқлоли давлатӣ саҳми кормандони мақомоти прокуратура низ  назаррас буда, онҳо дар душвортарин лаҳзаҳо вазифаҳои хизматии худро бо ҳисси баланди масъулият, кордонӣ ва садоқат ба халқу Ватан иҷро намуда, бо гурӯҳҳои ҷинояткор муборизаи оштинопазир бурдаанд. Дар ин роҳ чандин нафар кормандон ҷони худро фидо намуданд ва мо хотираи онҳоро доимо пос медорем.

Хизмати кормандони мақомотро Сарвари давлат пайваста қадршиносӣ менамоянд. Аз ҷумла, ба муносибати Ҷашни 31-солагии Истиқлоли давлатӣ аз ҷониби Пешвои муаззами миллат 3 нафар корманди мақомот бо рутбаҳои олии “Мушовири давлатии адлияи дараҷаи 3” ва 6  нафар бо мукофоти давлатӣ сарфароз гардонда шуданд.

Ин ғамхориву дастгириҳои ҳамешагии Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мо - кормандони мақомотро водор менамояд, ки дар таҳкими Истиқлоли давлатӣ, ваҳдати миллӣ, ҳифзи манфиатҳои халқу Ватан ва ҳуқуқу озодиҳои шаҳрвандон беҳтару хубтар фаъолият намоем.

      Прокурори генералии

      Ҷумҳурии Тоҷикистон,

      генерал-полковники адлия,

      Раҳмон Юсуф АҲМАДЗОД 

       Албатта, инсонхо дар вуҷуди худ рашку ҳасодат доранд, аммо ақлу хирад, дониш бархеро водор месозад, то он аз ҳадди эътидол нагузарад ва зарараш ба дигарон нарасад. Махсусан, агар рашк хуруҷ бинамояд, одамӣ саривақт худро идора карда натавониста, тобеи он мешаваду ба ихтиёри ӯ мегузарад. Дар ин сурат аст, ки чашм кӯр мешавад, донишу ақлу хирад пушти дари вучудаш мемонанд ва ғуломвор камари ҳиммат ба хидматаш мебандад. Мутассифона, Набиев Ҷӯрабек Ҳафизович худро дар дасти рашк вогузошт ва дар оташиқахру ғазаб сӯхту дар андешаи ситонидани қассос гардид. Дap натиҷа чиноятеро содир кард, ки якеро аз ҳаёт маҳрум сохту худро пушти панҷараи маҳбас нишонд. Агар садди роҳаш намешуданд, ба яқин, аз пушти мақтул худ ҳам ҷон мебохту манзили охираташ зери замин мешуд. Ҳодиса      ва      сабабҳои    рухдоди он чунин аст:

      Набиев Ҷ.Ҳ бинобар мунтазам рафту омад доштани ҳамсояаш Содиқов А.В. ба манзили зисти ӯ вa бародараш Набиев У.Ҳ, ки дар як ҳавлӣ истиқомат доштанд, оид ба муносибати маҳрамона доштани ӯбо ҳамсараш Набиева А.Т шубҳа намуда, нияти ба ҳалокат расонидани Содиқов А.В.-ро намудааст.

      Минбаъд Набиев Ҷ.Ҳ. 3 декабри соли 2021 тахминан соати 11:30 дақика дap манзили зисташ қарор дошта, ба он ҷо ворид шудани Содиқов А.В- ро мушоҳида намуда, аз набудани ҳамсараш ва фарзандонаш истифода карда, дар заминаи рашк ва хусумати шахсӣ охиронро бо пой зада, ба за­мин афтонида, ба воситаи табаре, ки бо нияти амалӣ намудани қасди куштор дар дасташ нигох медошт, ду маротиба дар қисмати cap, як маротиба ба қисмати пеши гардан ва як маро­тиба дар кисмати пойи чапаш зарба зада, ба саломатиаш ҷарохатҳои вазнини чисмонӣ расонидааст.

      Ба ин кирдори содирнамудааш қонеъ нашуда, Набиев Ҷ.Х, бо мақсади фавран ба қатл расонидани Содиқов А.В. ва якбора нест кардани пайҳои ҷиноят, дар ҳолати зинда будани ҷабрдида ба сару бадани ӯ сӯзишвории навъи бензин рехта, ӯро оташ задааст.

      Баъдан, бо мақсади аз ҷавобгарии ҷиноятӣ дур намудани худ, На­биев Ҷ.Ҳ. қасди худкуширо на­муда, тавассути банди хоҷагӣ худро дар болочӯби оғилхонаи манзили зисташ овехтааст.

      Ин ҳолатро хамсояҳо Ҳасанов М.Б. ва Шоймирзоев М.П. мушоҳида намуда, фавран ба ҷойи ҳодиса ҳозир шуда, бо кушодани банд ҳодисаи даст ба худкушии На­биев Ҷ.Ҳ.-ро пешгирӣ намуда, сӯхторро дар бадани ҷабрдида Содиқов А.В. хомуш карда, номбурдаро ба беморхонаи марказии ноҳия дастрас намудаанд. Аммо бо сабаби бардоштани ҷарохатҳои вазнин ба саломатӣ, ҷабрдида дар беморхона ба ҳалокат расидааст.

      Дар натиҷаи андешидани чорахои фаврӣ-тафтишотии     мақомоти ҳифзи ҳуқуқ Набиев А.Т. дастгир шуда, ҷинояти содирнамуда ошкор гардид ва пешбурди тафтиши пурра ва ҳамачонибаи парвандаи ҷиноятӣ аз ҷониби прокуратураи ноҳияи Шаҳринав таъмин гашта, номбурда бо моддаи 104 қисми 2 банди «е»-и КҶ Ҷумҳурии Точикистон, ки ҷавобгарии ҷиноятиро барои одамкушӣ бо бераҳмии махсус муқаррар менамоянд, ба чавобгарии чиноятӣ кашида шуд.

      Бо ҳукми коллегияи судӣ оид ба парвандаҳои чиноятии Суди Олии Ҷумхурии Тоҷикистон аз 24 феврали соли 2022 Набиев Ҷ.Х,. гунаҳгор дониста шуда, ба ӯ ҷазои маҳрум сохтан аз озодӣ ба муҳлати 23 сол, бо адо кардани ҷазо дар колонияи ислоҳии низоми сахт таъин карда шуд. Мурод аз овардани ҳодисаи рухдода ва ҳукми судӣ он аст, ки ҳар нафари ба рашк гирифтор қазияро набояд худаш ҳал бинмояду ҳукм бибарорад ва дар пайи иҷроишаш бишавад. Мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ба он хотир амал мекунанд, ки бо тасмими дуруст гунаҳгор муайян ва ҷазои сазовору одилона бигирад. Тавре бармеояд, натиҷаи ин ҳодисаҳо нек нестанд. На танҳо ҳар ду ҷониб манфиате ҳосил накарданд, балки зарар диданду ин зарарҳо ба ду оила ва аъзои онҳо мерасанд. Пас, зарур аст, ки чашми ибратбин дошта бошем ва дар гирифтани тасмим ба саросемагӣ роҳ надиҳем.

Махмудзода Бахтиёр.

Прокурори калони Раёсати назорати

конунӣ будани санадхои судӣ оид ба

парвандаҳои ҷиноятии Прокуратураи

генералии Чумхурии Тоҷикистон,

 мушовири адлияи дараҷаи 1

  Натиҷаи санҷишҳои прокурорӣ вобаста ба вазъи даъват, сафарбаркунии ҳаваскарон ба сафи Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва фаъолияти  мақомоти давлатӣ дар ин самт нишон дод, ки ташкили кор ва фаъолияти шахсони масъули мақомоти ваколатдори давлатӣ дар ин соҳа ҷиҳати сафарбаркунии шаҳрвандон ба сафи Қувваҳои мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар сатҳи бениҳоят паст қарор дошта, ин омилҳо сол аз сол барои таъмини иҷрои саривақтии нақшаи даъват таъсири манфӣ расонида истодааст.

   Аз ҷумла, бо дахолати бевоситаи танҳо дастгоҳи прокуратураи вилояти Суғд ва прокуророни шаҳру ноҳияҳои вилоят барои мусоидат намудан ба сафарбаркунии ҷавонон ба сафи Қувваҳи Мусаллаҳ супоришҳои дахлдор дода шуда, дар натиҷа ба хизмати ҳарбӣ дар давоми соли 2021 зиёда аз 100 нафар, сафарбар карда шуданд.

    Ҳол он, ки фаъолияти мақомоти прокуратура, амният ва корҳои дохилӣ дар давраи даъват ба хизмати ҳарбӣ бояд ба ҳифзи тартиботи ҷамъиятӣ, таъмини амният, пешгирии қонунвайронкуниҳо ва баррасии масъалаҳои оқибати саркаши аз хизмати ҳарбӣ равона шавад.

   Яке аз самтҳои асосии кори мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатӣ, ҷамоатҳои шаҳраку деҳотҳо, кумитаи маҳаллаҳо тайёр ва омода намудани шаҳрванд ба хизмати ҳарбӣ мебошад.

   Самаранокии фаъолияти масъулини мақомотҳои иҷроияи ҳокимияти давлатӣ ва ҷамоатҳои шаҳраку деҳоти шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ дар сатҳи паст қарор дошта, фаъолияти кории онҳо нисбат ба омӯзиш ва омодагӣ ба даъват инчунин саривақт ҷудо намудани маблағҳои муайян барои гузаронидани даъвати шаҳрвандон ба хизмати ҳарбӣ ба таври лозима ба роҳ монда нашудааст.

   Аз ҳамин лиҳоз ин мавзуъ ба нақшаи гузаронидани машғулиятҳои семинарӣ барои нимсолаи якуми соли 2022 ворид карда шудааст.

   Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи ӯҳдадории ҳарбӣ ва хизмати ҳарбӣ”  бо қарори  Маҷлиси намояндагони       Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 20 январи соли 2021, № 302 қабул карда шуда бо қарори  Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии  Тоҷикистон 25 январи соли 2021, № 113 ҷонибдорӣ карда шудааст.

   Қонуни мазкур 29 январи соли 2021, № 1753  аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба имзо расонида шудааст.

  Қонуни мазкур 10 боб ва 62 модда иборат  буда, муносибатҳои ҷамъиятиро оид ба иҷрои уҳдадории ҳарбӣ ва хизмати ҳарбии шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон танзим менамояд.

   Дар моддаи 1 Қонуни мазкур, ки мафҳумҳои асосиро шарҳ медиҳад  сараввал мафҳуми уҳдадории ҳарбӣ - уҳдадории конститутсионии шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҳифзи Ватан, ҳимояи манфиати давлат, таҳкими истиқлолият, амният ва иқтидори мудофиавии он фаҳмонида шудааст.

   Баъдан истилоҳи комилан нави воридгардида, яъне хизмати ҳарбӣ дар ҳайати захираҳои даъвати сафарбарӣ - намуди хизмати ҳарбӣ, ки дар он шаҳрвандони синни даъватӣ ҳуқуқи ба таъхир гузоштани муҳлати даъват ё озод шудан аз даъватро надоранд, вале метавонанд ин намуди хизматро ба тариқи ихтиёрӣ адо намоянд  дар матни қонун ворид карда шудааст.

     Моддаи 4-и Қонун принсипҳои хизмати ҳарбиро муайян намудааст:

   1) қонуният;

   2) эҳтироми ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд;

   3) садоқат ба Ватан ва халқи Тоҷикистон;

   4) садоқат ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Сарфармондеҳи Олии Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон;

   5) риояи интизоми ҳарбӣ;

   6) ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои хизматчиёни ҳарбӣ ва дахлнопазирии онҳо ҳангоми иҷрои уҳдадории хизмати ҳарбӣ;

   7) яккасардорӣ ва риояи мартабот;

   8) вобаста набудан ба фаъолияти ҳизбҳои сиёсӣ, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва динӣ.

  Моддаи 6-и Қонун ба хизмати ҳарбӣ нисбат ба намудҳои дигари хизмати давлатӣ афзалият додан, ки  ин афзалият ба қатъ гардидани муносибатҳои меҳнатии муайян ё машғул шудан ба фаъолияти дигар ҳангоми даъват, ё бо хоҳиши худ дохил шудани шаҳрванд ба хизмати ҳарбӣ, ё ҷамъомадҳои ҳарбӣ ифода меёбад муайян карда шудааст.

  Моддаи 7 Қонуни мазкур кафолати бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон  ба собиқаи хизмати давлатӣ дохил намудани  муҳлати дар хизмати ҳарбӣ будани шаҳрванде, ки ба хизмати давлатӣ дохил мешаванд  пешбинӣ намудааст.

   Фасли алоҳидаи Қонун ба танзими давлатии иҷрои  уҳдадории ҳарбӣ ва хизмати ҳарбӣ бахшида шудааст, ки  моддаи 10 уҳдадории мақомоти иҷроияи марказии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, дигар мақомоти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, корхона, муассиса ва ташкилотҳо, сарфи назар аз шакли моликият ва ташкилию ҳуқуқӣ, оид ба таъмини иҷрои уҳдадории ҳарбии шаҳрвандонро ба танзим медарорад.

   Маҳз ҳамин фасл уҳдадории мақомоти дахлдорро ба истиснои комиссариятҳои ҳарбӣ муқаррар менамояд ва агар комиссияҳои даъвати ҷавонон ба хизмати муҳлатноки ҳарбӣ ҳамин фишангҳоро тавонанд мавриди амал қарор диҳанд мушкилоти иҷрои нақшаи  даъват аз байн меравад.

    Чунончи талаботи Қонуни мазкур ба уҳдаи мақомоти дар поён зикргардида  чунин амалҳоро пешбинӣ намудааст:

1. Мақомоти иҷроияи марказии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, дигар мақомоти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, инчунин дигар мақомоти давлатӣ, корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигар, сарфи назар аз шакли моликият ва ташкилию ҳуқуқӣ, уҳдадоранд:

1) даъватшавандагон ва шаҳрвандони дар эҳтиёт қарордоштаро ба ҳисоб гирифта, дар муҳлати 1 ҳафта ба комиссариатҳои ҳарбӣ хабар диҳанд;

2) бо дархости комиссариати ҳарбӣ маълумот оид ба шаҳрвандони ба қайди ҳарбӣ гузошташаванда ва дар қайди ҳарбӣ қарордоштаро, ки барои дохил кардан ба ҳуҷҷатҳои қайди ҳарбӣ заруранд, фиристанд;

3) шаҳрвандонро оид ба даъвати комиссариати ҳарбӣ хабардор намоянд;

4) ба шаҳрвандон имконияти сари вақт ба даъвати комиссариати ҳарбӣ ҳозир шуданро таъмин намоянд.

2. Роҳбарони мақомоти давлатӣ, корхона, муассиса ва ташкилотҳо, сарфи назар аз шакли моликият ва ташкилию ҳуқуқӣ, мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ (шӯрои маҳалла, кумитаи маҳалла ва ба мисли инҳо) уҳдадоранд дар муҳлати 1 моҳ ба комиссариати ҳарбӣ дар бораи тағйироти ҳайати кормандон, шаҳрвандони ба таври доимӣ ё муваққатӣ истиқоматкунандае, ки дар қайди ҳарбӣ мебошанд ё онҳое, ки уҳдадоранд дар қайди ҳарбӣ бошанд, маълумот пешниҳод кунанд.

3. Мақомоти таҳқиқ ва тафтиши пешакӣ уҳдадоранд дар муҳлати 7 рӯз дар бораи оғоз намудани парвандаҳои ҷиноятӣ нисбати шаҳрвандоне, ки дар қайди ҳарбӣ мебошанд ё уҳдадоранд дар қайди ҳарбӣ бошанд, ба комиссариатҳои ҳарбии дахлдор хабар диҳанд ва дар мавриди қатъ намудани парвандаи ҷиноятӣ, новобаста ба асосҳои қатъ, уҳдадоранд дар муҳлати 7 рӯз ба комиссариатҳои ҳарбии дахлдор хабар диҳанд.

4. Судҳо уҳдадоранд дар муҳлати 7 рӯз ба комиссариатҳои ҳарбии дахлдор оид ба масъалаҳои зерин хабар диҳанд:

1) дар бораи баррасӣ ва қатъ намудани парвандаҳои ҷиноятӣ нисбати шаҳрвандоне, ки дар қайди ҳарбӣ мебошанд ё уҳдадоранд дар қайди ҳарбӣ бошанд;

2) дар бораи эътибори қонунӣ пайдо кардани ҳукми суд нисбати шаҳрвандоне, ки дар қайди ҳарбӣ мебошанд ё уҳдадоранд дар қайди ҳарбӣ бошанд.

5. Мақомоти корҳои дохилӣ уҳдадоранд:

1) дар асоси дархости комиссари ҳарбии ноҳия ва ё шаҳр дар муҳлати 7 рӯз ба комиссариати ҳарбӣ маълумоти заруриро дар бораи шаҳрвандон барои ба ҳуҷҷатҳои қайди ҳарбӣ дохил намудан фиристанд;

2) дар асоси дархости комиссари ҳарбии ноҳия ва шаҳр (командири қисми ҳарбӣ) шаҳрвандонеро, ки аз қайди ҳарбӣ, даъват ба хизмати ҳарбӣ ё ҷамъомадҳои ҳарбӣ, адои хизмати ҳарбию ҷамъомадҳои ҳарбӣ саркашӣ намудаанд, инчунин шахсонеро, ки худсарона қисми ҳарбиро тарк намудаанд, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷӯстуҷӯ ва боздошт намоянд;

3) дар бораи ошкор намудани шаҳрвандоне, ки уҳдадоранд ба қайди ҳарбӣ гирифта шаванд, инчунин дар бораи шахсоне, ки шаҳрвандии Ҷумҳурии Тоҷикистонро қабул кардаанд, вале дар қайди ҳарбӣ намебошанд, дар муҳлати 7 рӯз ба комиссариатҳои ҳарбии дахлдор хабар диҳанд;

4) ҳангоми гирифтани шиноснома аз шаҳрвандони ҷинси мард ҳуҷҷати тасдиқкунандаи қайди ҳарбиро талаб намоянд;

5) тартиботи ҷамъиятиро ҳангоми даъвати шаҳрвандон дар нуқтаҳои даъватӣ ва сафарбаршавии даъватшавандагон ба хизмати ҳарбӣ таъмин намоянд.

6. Мақомоти амнияти миллӣ уҳдадоранд бо дархости комиссари ҳарбӣ дар муҳлати 7 рӯз нисбат ба шаҳрвандони дар қайди ҳарбӣ қарордошта ба комиссариатҳои ҳарбии дахлдор маълумот пешниҳод намоянд.

7. Мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ уҳдадоранд дар бораи ворид намудани тағйирот ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ нисбати шаҳрвандоне, ки дар қайди ҳарбӣ мебошанд ё уҳдадоранд дар қайди ҳарбӣ бошанд, дар муҳлати 7 рӯз ба комиссариатҳои ҳарбии дахлдор хабар диҳанд.

8. Мақомоти шуғли аҳолӣ уҳдадоранд дар бораи аз ҷониби онҳо ба қайд гирифтани шаҳрвандони аз 16 то 27-сола дар муҳлати 7 рӯз ба комиссариатҳои ҳарбии дахлдор хабар диҳанд.

9. Мақомоти ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ уҳдадоранд дар бораи маъюб донистани шаҳрвандоне, ки дар қайди ҳарбӣ мебошанд ё уҳдадоранд дар қайди ҳарбӣ бошанд, дар муҳлати 7 рӯз ба комиссариатҳои ҳарбии дахлдор хабар диҳанд.

10. Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон уҳдадор аст дар муҳлати 7 рӯз бо дархости Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон вобаста ба баромад ва воридшавии шаҳрвандони аз 18 то 27-сола ба/аз Тоҷикистон бо нишон додани ҷойи истиқомат маълумот пешниҳод намояд.

11. Роҳбарони мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, инчунин дигар мақомоти давлатӣ, корхона, муассиса ва ташкилотҳо, сарфи назар аз шакли моликият ва ташкилию ҳуқуқӣ, барои таъмини иҷрои уҳдадориҳои дар Қонуни мазкур пешбинигардида шахсан масъул мебошанд.

Тибқи талаботи моддаи 18 Қонуни мазкур  бо мақсади таъмини қайди ҳарбӣ шаҳрвандон уҳдадоранд:

1) дар комиссариати ҳарбии маҳалли истиқомат ё дар қайди ҳарбии ҳайати эҳтиёти мақомоти амнияти миллӣ дар қайди ҳарбӣ бошанд;

2) дар вақти муқарраршуда ва маҳалли муайян аз рӯи даъват (даъватнома) ба комиссариати ҳарбӣ (мақомоти амнияти миллӣ) ҳозир шуда, ҳуҷҷатҳои заруриро мувофиқи номгӯи дар даъватномаи комиссариати ҳарбӣ (мақомоти амнияти миллӣ) ё мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот нишондодашуда пешниҳод намоянд;

3) ҳангоми аз хизмати ҳарбӣ ба ҳайати эҳтиёти Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин ҳангоми аз мақомоти пешбининамудаи қисми 4 моддаи 16 Қонуни мазкур рухсат шудан дар муҳлати 14 рӯз аз рӯзи хориҷ шудан аз рӯйхати ҳайати шахсии қисми ҳарбӣ ба комиссариатҳои ҳарбии маҳалли истиқомат барои ба қайди ҳарбӣ гузоштан ҳозир шаванд;

4) дар муҳлати 7 рӯз ба комиссариати ҳарбӣ ё мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳоти маҳалли истиқомат дар бораи тағйир ёфтани вазъи оилавӣ, ҷойи кор ё мансаб, ҷойи истиқомат дар ҳудуди шаҳр ё ноҳия хабар расонанд;

5) ҳангоми ба ҷойи нави истиқомат, инчунин муваққатан ба муҳлати зиёда аз 45 рӯз аз ҷойи истиқомати доимӣ рафтан аз қайди ҳарбӣ баромада, дар муҳлати 20 рӯзи расидан ба ҷойи нави истиқомат, ҷойи қарордошти муваққатӣ ё бозгашт ба Ҷумҳурии Тоҷикистон худро ба қайди ҳарбӣ гузоранд;

6) ҳуҷҷатҳои бақайдгирии ҳарбиро эҳтиёткорона нигоҳ доранд. Дар ҳолати гум кардани ҳуҷҷатҳои мазкур дар муҳлати 14 рӯз ба комиссариати ҳарбии маҳалли истиқомат барои ҳалли масъалаи гирифтани ҳуҷҷатҳо ба ҷойи ҳуҷҷатҳои гумшуда муроҷиат намоянд;

7) уҳдадориҳои дигари бо санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ оид ба қайди ҳарбӣ муқаррарнамударо иҷро намоянд.

2. Шаҳрвандоне, ки бояд ба хизмати ҳарбӣ даъват шаванд ва дар давраи даъват ба муҳлати зиёда аз 15 рӯз аз ҷойи истиқомат мераванд, уҳдадоранд дар ин бора ба комиссариати ҳарбии маҳалли истиқомат шахсан хабар расонанд.

   Мутобиқи моддаи 21 Қонун  мақомоти иҷроияи марказии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот якҷоя бо Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти давлатие, ки дар онҳо мутобиқи Қонуни мазкур хизмати ҳарбӣ пешбинӣ шудааст, инчунин шахсони мансабдори мақомоти давлатӣ, корхона, муассиса ва ташкилотҳо, сарфи назар аз шакли моликият ва ташкилию ҳуқуқӣ, уҳдадоранд доир ба тарбияи ҳарбию ватандӯстии шаҳрвандон мунтазам кор баранд.

   Гирифтани дониши зарурӣ оид ба мудофиаи давлат, уҳдадориҳои ҳарбии шаҳрвандон, инчунин соҳиб шудани таълимгирандагон ба малакаи мудофиаи гражданӣ дар стандартҳои таълимии давлатии таҳсилоти умумӣ ва таҳсилоти миёнаи касбӣ пешбинӣ карда мешаванд.

   Тайёрии ҳарбӣ дар муассисаҳои таълимии таҳсилоти миёнаи умумӣ, муассисаҳои таълимии таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бо хонандагону донишҷӯёни ҷинси мард дар давоми 2 соли охири таҳсил ҳатман бо гузаронидани ҷамъомади таълимии ҳарбӣ на камтар аз як маротиба дар анҷоми соли охири таҳсил сурат мегирад.

   Нақша ва барномаҳои таълимии тайёрии ҳарбиро Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳия намуда, барои тасдиқ ба Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд.

   Санҷишҳои прокурорӣ нишон дод, ки сифати таълиму тарбия оид ба омадагии ибтидоии ҳарбӣ дар аксарияти муассисаҳои таҳсилоти миёнаи умумии ҷумҳурӣ тибқи талабот ба роҳ монда нашудааст.

   Чунончӣ, тибқи барномаҳои таълимӣ, дар муассисаҳои мазкур барои синфҳои 10 ва 11 дар охири соли таълимӣ ба муддати 6 рӯз, яъне 34 соат, ҷамъомади таълимии ҳарбӣ  пешбини шудааст, ки дар давоми он, ҷавонон бояд, ки бо Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон шинос шуда, омодагии тактикӣ, тирандозӣ, асосҳои хизмати ҳарбӣ, оинномаҳо, саф ва хусусияти он, топографияи ҳарбӣ, мудофиаи гражданӣ, асосҳои донишҳои тиббӣ ва омодагии ҷисмониро аз худ намоянд.

   Дар аксарияти кулли муассисаҳои таълимии миёнаи умумии шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ талаботҳои барномаи зикршуда бо таври дахлдор иҷро карда намешаванд. Ба аксарияти хонандагони мактаб, қоидаҳои саф кашидан, қадам задан дар қатор ва дар танҳоӣ, истифодаи яроқ, аз ҷумла, ба қисмҳо ҷудо кардан, тоза кардан, аз нав ҷамъ кардан ва аз онҳо тирандозӣ намудан ба дараҷаи дахлдор омӯзонида намешаванд.

    Ғайр аз ин, камбудии ҷиддӣ аз он иборат мебошад, ки дар бисёр мактабҳо синфхонаҳои таълимии ҳарбӣ ва майдончаҳои варзишӣ, ки барои омодагии хонандагон ба хизмати ҳарбӣ нақши асосиро мебозанд, ташкил карда нашудаанд.

   Аз ҷумла, дар вилояти Суғд ҳамагӣ дар 237 муассисаҳои таълимии миёнаи умумӣ, синфхонаҳои таълими ҳарбӣ ташкил карда нашудааст. Дар 352 мактабҳо бошад, майдончаҳои ҳарбӣ ташкил карда нашудааст. Инчунин, дар 62 адад мактабҳои вилоят, таълими фаннӣ омодагии ибтидоии ҳарбӣ ба роҳ монда нашуда, ҳамзамон  норасогии омӯзгорони фанни мазкур, 40 нафарро ташкил медиҳад.

    Аз шумораи умумии омӯзгорони фанни таълими омодагии ибтидоии ҳарбӣ, ки алҳол 842 нафар мебошанд, 177 нафар ё 21 фоизашон ихтисоси соҳавӣ надоранд.

    Мисол, дар шаҳри Панҷакент ба таълими фанни омодагии ибтидоӣ ҳарбӣ, 53 нафар бо ихтисоси омӯзгори фанни тарбияи ҷисмонӣ ва 18 нафар омӯзгорон бо ихтисоси фанҳои таърих, биология, химия ва ҳатто фани суруд ва мусиқӣ дарс мегузаранд.

      Таъминот бо китоби дарсии ҳамин фан дар вилоят 87 фоизро ташкил намуда, он дар шаҳру ноҳияҳои Шаҳристон 42,1 фоиз, Бӯстон 60,2, Зафаробод 75, Деваштич 82,6, Кӯҳистони Мастчоҳ 80, Спитамен ва Гулистон 85 фоизро ташкил медиҳад.

      Айнан дар чунин вазъ ба истиснои шаҳри Душанбе  муассисаҳои  дигар шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ қарор доранд.

      Мехостам ба самъи Шумо тағйироти воридгардидаи дигаррро дар самти омодагӣ ба даъвати ҷавонон ба хизмати ҳарбӣ расонам.

     Тибқи муқаррароти моддаи 28-и Қонуни мазкур шаҳрвандони синни даъватӣ дар асоси қарори раисони шаҳру ноҳияҳо бо мақсади омӯзиш бо тартиби муқаррарнамудаи Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон то оғози даъвати шаҳрвандон ба хизмати ҳарбӣ ба комиссариати ҳарбии маҳалли истиқомат даъват карда мешаванд.

      Шаҳрванди синни даъватӣ дар ҳолати ҳозир нашудан тибқи даъватномаи комиссариати ҳарбӣ ба чорабиниҳои дар қисми 1 моддаи мазкур пешбинишуда мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешавад.

      Шаҳрвандони ҷинси марди аз 18 то 27-солаи дар қайди ҳарбӣ қарордошта ё шаҳрвандоне, ки уҳдадоранд дар қайди ҳарбӣ бошанд ва барои ба таъхир гузоштани муҳлати даъват ё озод шудан аз даъват ба хизмати ҳарбии ҳатмии муҳлатнок ҳуқуқ надоранд, ба хизмати ҳарбӣ ба Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон, қӯшунҳо ва воҳидҳои дигари ҳарбӣ, ки мутобиқи Қонуни мазкур дар онҳо хизмати ҳарбӣ пешбинӣ гардидааст, дар вазифаҳои сарбозон ва сержантҳо даъват карда мешаванд.

     Шаҳрвандони ҷинси марди то 27-сола, ки хизмати ҳарбиро адо накардаанду кафедраҳои ҳарбиро дар назди муассисаҳои таълимии давлатии таҳсилоти олии касбӣ хатм намудаанд ва бо гирифтани рутбаи ҳарбии афсарӣ ба ҳайати эҳтиёти Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон шомил карда шудаанд, аз ҷониби Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба хизмати ҳарбии ҳатмии муҳлатнок даъват карда мешаванд.

  Мутобиқи моддаи 30 Қонуни зикргардида аз даъват ба хизмати ҳарбӣ шаҳрвандони зерин озод карда мешаванд:

- онҳое, ки бинобар вазъи саломатӣ ғайриқобили хизмати ҳарбӣ дониста шудаанд;

- онҳое, ки хизмати ҳарбӣ ё хизмати ҳарбиро дар ҳайати захираҳои даъвати сафарбарӣ адо намуда истодаанд ё адо кардаанд;

- онҳое, ки хизмати ҳарбӣ ё намуди дигари хизмати ба хизмати ҳарбӣ баробаркардашударо дар давлати дигар адо мекунанд ё адо кардаанд;

- онҳое, ки барои содир кардани ҷиноят бо ҳукми суд ба ҷазои аз озодӣ маҳрум сохтан маҳкум шудаанд.

      Шаҳрвандони зерин ҳуқуқ доранд аз даъват ба хизмати ҳарбӣ озод карда шаванд:

- онҳое, ки падар (модар) ё бародар (хоҳар)-ашон ҳангоми адои хизмати ҳарбии ҳатмии муҳлатнок ё ба таври ихтиёрӣ дар вазифаҳои сарбозон, сержантҳо, прапоршикҳо ва афсарон ва ё дар давраи гузаштани ҷамъомадҳои ҳарбӣ ҳалок шудаанд ё вафот кардаанд, ё ин ки маъюби гурӯҳҳои I ва II гардидаанд;

- онҳое, ки дар оила писар (писархонд)-и ягона мебошанд;

- онҳое, ки унвони илмии номзади илм, доктори фалсафа (PhD) - доктор аз рӯи ихтисос, доктори илм ё доктори ҳабилитатро доранд.

      Тибқи муқаррароти  моддаи 31 Қонуни мазкур  даъвати шаҳрвандон ба хизмати ҳарбӣ бо асосҳои зерин ба таъхир гузошта мешавад:

- муваққатан ғайриқобили хизмати ҳарбӣ дониста шудан бинобар вазъи саломатӣ - ба муҳлати то 6 моҳ;

- нигоҳубини узви оилаи ба кумаки дигар кас эҳтиёҷдошта, ки таҳти таъминоти пурраи давлат қарор надорад, дар сурати набудани шахсони дигаре, ки дар асоси қонун уҳдадоранд ба аъзои зикргардидаи оила ғамхорӣ намуда, онҳоро таъмин кунанд (ба кумак ва нигоҳубини каси дигар эҳтиёҷдошта он аъзои оила ҳисобида мешаванд, ки ба синни нафақа расидаанд ё маъюби гурӯҳи I ё II мебошанд, инчунин он аъзои оила, ки ба синни 18 нарасидаанд);

- таҳсил дар муассисаҳои таълимии таҳсилоти миёнаи умумӣ, ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ - то хатми муассисаҳои таълимии мазкур; 

- тарбияи кӯдаки аз модар маҳруммонда;

- оғоз карда шудани парвандаи ҷиноятӣ - то қабули қарори дахлдор;

- адои ҷазои ҷиноятӣ дар намуди корҳои ҳатмӣ, корҳои ислоҳӣ ва ё махдуд кардани озодӣ.

- Ба ғайр аз асосҳои дар қисми 1 моддаи мазкур зикргардида барои ба таъхир гузоштани муҳлати даъват ба хизмати ҳарбӣ шаҳрвандони зерин ҳуқуқ доранд:

- даъватшавандае, ки модараш ғайр аз ӯ ду ва зиёда фарзанди ноболиғ дошта, онҳоро бе ҳамсар тарбия менамояд - то ба балоғат расидани фарзанди (писари) дигар;

- онҳое, ки вакили Маҷлиси маҳаллии вакилони халқ интихоб шудаанд - дар давоми муҳлати ваколат;

- онҳое, ки дар шуъбаҳои рӯзонаи муассисаҳои таълимии таҳсилоти олии касбӣ барои дарёфти тахассуси дараҷаи бакалавр ва мутахассис бори аввал таҳсил менамоянд - дар давраи таҳсил;

- омӯзгороне, ки таҳсилоти олии омӯзгорӣ дошта, дар вазифаи омӯзгори муассисаҳои таълимии таҳсилоти умумии деҳот кор мекунанд - дар давраи иҷрои ин кор;

- онҳое, ки таҳсилоти олии тиббӣ дошта, дар муассисаҳои таълимӣ ё тиббии деҳот кор мекунанд - дар давраи иҷрои ин кор;

- онҳое, ки ду ва зиёда фарзанд доранд.

      Тағйироти ҷиддии дигар дар моддаи 35 Қонун ворид гардидааст, ки тибқи он даъватшаванда уҳдадор аст бо даъвати комиссариати ҳарбӣ ба муоинаи тиббӣ, комиссияи даъватӣ ё барои фиристодан ба қисми ҳарбӣ бо мақсади адои хизмати ҳарбии ҳатмии муҳлатнок ҳозир шавад ва дар комиссариати ҳарбӣ то сафарбар шудан ба маҳалли адои хизмати ҳарбӣ қарор гирад.

    Падар ё модари шаҳрванде, ки бояд ба хизмати ҳарбии ҳатмии муҳлатнок даъват шавад ва ё шахсони онҳоро ивазкунанда уҳдадоранд даъватномаи комиссариати ҳарбиро бо гузоштани имзо қабул намоянд ва ба шаҳрванди ба хизмати ҳарбӣ даъватшаванда расонанд.

    Даъватномаро ба шаҳрванд кормандони комиссариати ҳарбии ҷойи истиқомат, кор ё таҳсили шаҳрванд ба воситаи роҳбарон, шахсони масъули дигари корхона, муассиса ва ташкилотҳо, сарфи назар аз шакли моликият ва ташкилию ҳуқуқӣ, инчунин шахсони мансабдоре, ки барои кори баҳисобгирии ҳарбии мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, роҳбарони мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ (шӯрои маҳалла, кумитаи маҳалла, кумитаи манзил ва ба мисли инҳо) масъуланд, месупоранд. Дар даъватнома бояд оқибатҳои ҳуқуқии аз тарафи шаҳрванд иҷро нагардидани талаботи ба зиммаи ӯ гузошташуда дарҷ шаванд.

     Шаҳрванд уҳдадор аст барои иҷрои уҳдадории ҳарбӣ ва адои хизмати ҳарбӣ тибқи даъват (даъватнома)-и комиссариати ҳарбӣ дар муҳлати муайянгардида ба комиссариати ҳарбӣ ҳозир шавад.

     Дар сурати саркашӣ кардани даъватшаванда аз гирифтани даъватнома ва ё бе сабабҳои узрнок ҳозир нашудани даъватшаванда дар муҳлати муайяннамудаи даъватнома, даъватшаванда тибқи талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешавад.

    Шаҳрвандони ҷинси мард, ки баъди хатми муассисаи таълимии давлатии таҳсилоти олии касбӣ ба ҳайати эҳтиёт бо гирифтани рутбаи ҳарбии афсарӣ дохил шудаанд, уҳдадоранд аз рӯи даъватномаи комиссариати ҳарбӣ барои гузаштани муоинаи тиббӣ ҷиҳати қабули қарор оид ба даъват ба хизмати ҳарбӣ ва гирифтани амрномаи Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон барои рафтан ба маҳалли хизмати ҳарбӣ ҳозир шаванд.

    Дар сурати мувофиқи даъватномаи комиссариати ҳарбӣ бо сабабҳои узрнок ҳозир нашудани даъватшаванда ба чорабиниҳои алоқаманд бо даъват ба хизмати ҳарбӣ, ӯ бояд дар муддати 10 рӯз аз лаҳзаи гирифтани даъватнома ба комиссариати ҳарбӣ дар ин бора ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаро пешниҳод намояд.

    Моддаи дигари  Қонун (моддаи 37)  муқаррар менамояд, ки шаҳрванди қобил ба хизмати ҳатмии ҳарбӣ, ки ҳуқуқи озод шудан ё ба таъхир гузоштани муҳлати даъват ба хизмати ҳарбиро надорад, метавонад ба таври ихтиёрӣ бо супоридани маблағ ба суратҳисоби махсус хизмати ҳарбиро дар ҳайати захираҳои даъвати сафарбарӣ адо намояд.

     Хизмати ҳарбӣ дар ҳайати захираҳои даъвати сафарбарӣ бо гузаштани ҷамъомади якмоҳа гузаронида мешавад. Шаҳрванд пас аз адои хизмати ҳарбӣ дар ҳайати захираҳои даъвати сафарбарӣ ба хизмати ҳарбии ҳатмӣ даъват карда намешавад.

   Шаҳрвандони аз 18 то 27-сола, ки дар ҳайати захираҳои даъвати сафарбарӣ ба хизмати ҳарбӣ дохил шудаанд, ба ҳайати эҳтиёти Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаронида шуда, дар давраи сафарбарӣ ва ҳолати ҷангӣ ба хизмати ҳарбии ҳатмӣ даъват карда мешаванд.

    Қонуни мазкур муҳлати хизмати ҳарбии ҳатмии хизматчиёни ҳарбӣ бо тартиби зерин муқаррар намудааст:

- барои онҳое, ки хизмати ҳарбии ҳатмии муҳлатнокро дар вазифаҳои сарбозон ва сержантҳо адо мекунанд - 24 моҳ, барои шахсони дорои таҳсилоти олии касбӣ - 12 моҳ;

- барои онҳое, ки хизмати ҳарбиро дар ҳайати захираҳои даъвати сафарбарӣ дар вазифаҳои сарбозҳо ва сержантҳо адо мекунанд - 1 моҳ;

- барои онҳое, ки аз рӯи даъват дар вазифаҳои афсарон хизмати ҳарбиро адо мекунанд - 24 моҳ;

-барои сержантҳо, прапоршикон, инчунин хизматчиёни ҳарбии ҷинси зан, ки бо тартиби ихтиёрӣ хизмат мекунанд - 3 сол, пас аз адои муҳлат ин гурӯҳи хизматчиёни ҳарбӣ ҳуқуқ доранд хизмати ҳарбиро бо тартиби муайяннамудаи низомномаи тартиби адои хизмати ҳарбӣ тамдид намоянд;

- барои афсароне, ки муассисаҳои таълимии давлатии ҳарбии таҳсилоти олии касбиро хатм намудаанд - 10 сол;

- барои афсароне, ки муассисаҳои таълимии мақомоти амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон ё дар асоси роҳхати мақомоти амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон муассисаҳои таълимии амниятӣ ё хадамоти махсуси давлатҳои хориҷиро хатм намудаанд - на камтар аз 15 сол;

- барои афсароне, ки аз ҳайати эҳтиёт ба тариқи ихтиёрӣ ба хизмати ҳарбӣ дохил шудаанд - 5 сол…

       Оғози хизмати ҳарбӣ чунин ҳисоб карда мешавад:

- барои шаҳрвандоне, ки ба хизмати ҳарбии ҳатмии муҳлатнок даъват шудаанд - аз рӯзи ҳозиршавӣ ба комиссариати ҳарбӣ барои сафарбар шудан ба маҳалли адои хизмати ҳарбӣ;

- барои шаҳрвандоне, ки ба хизмати ҳарбӣ ба таври ихтиёрӣ дохил мешаванд - аз рӯзи ба рӯйхати ҳайати шахсии қисми ҳарбӣ дохил шудани онҳо;

- барои шаҳрвандоне, ки ба муассисаҳои таълимии давлатии ҳарбии таҳсилоти олии касбӣ дохил мешаванд - аз рӯзи ба рӯйхати курсантони муассисаи таълимии давлатии ҳарбии таҳсилоти олии касбӣ шомил намудан.

     Анҷоми хизмати ҳарбӣ бо тартиби муайяннамудаи низомномаи тартиби адои хизмати ҳарбӣ санаи аз рӯйхати ҳайати шахсӣ хориҷ гардидани хизматчии ҳарбӣ ҳисобида мешавад.

      Қонуни мазкур асосҳои зерини рухсат намудан аз хизмати ҳарбиро  муқаррар намудааст:

(ғайр аз сарбозон ва сержантҳое, ки хизмати ҳарбии ҳатмии муҳлатнокро адо мекунанд)

1) аз рӯи синну сол - дар сурати расидан ба синни ниҳоии дар хизмати ҳарбӣ будан;

2) аз рӯи вазъи саломатӣ - бо сабаби аз ҷониби комиссияи тиббию ҳарбӣ ғайриқобили хизмати ҳарбӣ донистан;

3) вобаста ба вазъи саломатӣ қобили маҳдуди хизмати ҳарбӣ донистани хизматчии ҳарбии рутбаи ҳарбии то прапоршики калондошта аз ҷониби комиссияи тиббии ҳарбӣ;

4) ҳангоми маҳрум шудан аз рутбаи ҳарбии афсарӣ ё прапоршикӣ;

5) ҳангоми эътибори қонунӣ пайдо кардани ҳукми суд дар бораи таъини ҷазо дар шакли маҳрум сохтан аз озодӣ;

6) ҳангоми риоя накардани тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба танзими анъана ва ҷашну маросим;

7) ҳангоми қатъ гардидани шаҳрвандии Ҷумҳурии Тоҷикистон ё доштани шаҳрвандии давлати дигар;

8) аз рӯи аттестатсия ба хизмати ҳарбӣ номувофиқ будан;

9) барои паст задани шаъни баланди рутбаи ҳарбӣ;

10) вобаста ба маҳрум шудан аз иҷозат ба сирри давлатӣ ё рад шудани додани чунин иҷозат;

11) пешниҳод намудани маълумоти ошкоро бардурӯғ ё ҳуҷҷатҳои қалбакӣ дар бораи худ ё хешовандони наздики худ;

12) вобаста ба гузаштан ба хизмат дар мақомоти корҳои дохилӣ ё сохторҳои дигари ҳарбишуда, агар хизматчии ҳарбӣ дар Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон, қӯшунҳо ва воҳидҳои дигари ҳарбӣ на кам аз 10 сол хизмат карда бошад;

13) бо сабабҳои оилавӣ ва асосҳои дигаре, ки низомномаи тартиби адои хизмати ҳарбӣ муқаррар намудааст.

      Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

      Қайд кардан бамаврид аст, ки баъди  мавриди амал қарор гирифтани Қонуни мазкур ва илова гардидани баъзе талаботҳои нав, аз ҷумла барои аз рӯйи даъват бе сабабҳои узрнок бо мақсади бақайдгирии ибтидоии ҳарбӣ, гузаронидани омӯзиши шаҳрвандони синну соли даъватӣ ва шаҳрвандони дар эҳтиёт қарордошта ба комиссариати ҳарбӣ ҳозир нашудани даъватшавандаба Кодекси ҳуқуқвайронкунии маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон  бо Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 26.06.2021 №1784  тағйиротҳо ворид карда шудаанд.

    Прокурори калони Раёсати назорати

    иҷрои қонунҳо оид ба ноболиғон ва ҷавонон,

    мушовири давлатии адлияи дараҷаи 3

    Наботов М.Ғ.

  Дар мизи мудаввар кормандони Прокуратураҳои генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Федератсияи Россия, Ҷумҳурии Қазоқистон, Ҷумҳурии Қирғизистон,  Ҷумҳурии Арманистон, Ҷумҳурии Халқии Хитой ва Ҳиндустон иштирок намуданд.

   Дар рафти ҷаласаи корӣ кормандони Прокуратураи генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон  бо маърӯза оид ба мушкилиҳои ҳимояи ҳуқуқи кӯдакон ба иттилоотӣ бехатар, амали намудани ваколатҳои прокурорӣ ҳангоми ҳимояи судии ҳуқуқҳои онҳо ва назорати прокурорӣ аз болои тафтиши ҷиноятҳои нисбати ноболиғон бо истифодаи шабакаи “Интернет”содиршаванда, баромад карданд.

    Ба масъалаҳои бо қонунгузорӣ танзим намудани иттилооте, ки барои паҳн намудан дар байни кӯдакон манъ мебошад, механизмҳои бастани ингуна иттилоот, нақши мақомоти прокуратура дар мубориза ба муқобили таъсири манфии фазои маҷозӣ ба мафкураи насли наврас, ҷалби наврасон ба ҳаргуна гуруҳҳои мулоқотӣ ва моил намудани онҳо ба содиркунии ҷиноят равшани андохта шуд.

     Иштирокчиёни мизи мудаввар бо таҷрибаи назорати прокурорӣ дар самти ҳимояи ҳуқуқи кӯдакон аз иттилоотӣ хатарнок табодули афкор намуда, бо қонунгузорӣ ва  амалияи ҳуқуқтатбиқкунии  дигар давлатҳо шинос шуданд.

     Дар охири кори мизи мудаввар оид ба вусъат бахшидани ҳамкории самаранок ҷиҳати  сулҳу субот ва бехатарӣ таклифҳо пешниҳод шуданд.

       Раёсати назорати иҷрои қонунҳо

       оид ба ноболиғон ва ҷавонон

  Ҳаёт ширинтарин неъматест, ки Офаридгор барои кулли мавҷудоти зинда, алалхусус инсон арзонӣ доштааст ва ҳар лаҳзаву соати он фараҳбахшу гуворост. Агар нафаре пайи ободӣ, бунёди оила, пешрафт ва анҷом додани корҳои хайр кӯшиш намояд, тоифаи дигар пайи ранҷу озори одамон шуда, даст ба ҷоҳилию бадрафторӣ ва амалҳои зишт мезананд, ки ин гуна рафтору муносибат ба дигарон дарду алам ва оҳу афсӯсро ба ёдгор мегузорад. На ҳамеша одамон ба қадри зиндагӣ, ин оламе, ки пур аз нишоту хуррамӣ ва меҳру муҳаббат аст, мерасанд. Зеро дар ҷараёни зиндагӣ мушкилот ва душвориҳое эҷод мешаванд, ки одамон дар назди эҳсосу иродаи худ дар ҳалли онҳо ноилоҷ мемонанд ва амалҳоеро анҷом медиҳанд, ки боиси ранҷу озор, бадбахтӣ ва ҳатто фарҷоми ҳаёти як нафар мегардад.

   Гоҳе инсонҳо на ҳамеша сабру таҳаммул ва устувориро, ки асоси барҳам задани ҳар гуна низоъ ва кору амалҳои номат­луб аст, пеша мекунанд. Бо андаке сабуксарию беандешагӣ ҷабр ба ҷони худу наздиконашон намуда, рӯзи равшанро ба шаби тор мубаддал мекунанд. Ҳодисаи нангине, ки моҳи декабри соли гузашта дар ноҳияи Шаҳринав pyx дод, як муддат боиси ташвишу изтироби сокинон гардид. Ниҳоятан, яке бо марги маҷбурӣ аз олам гузашт, зан хонавайрон ва шавҳар ба ҳабси тӯлонӣ маҳкум шуд.

   Дар натаҷаи тафтиши парвандаи ҷиноятӣ нисбати Набиев Ҷ.Ҳ. бо моддаи 104 қисми 2 банди "е" Кодекси ҷиноятии Ҷумҳурии Тоҷикистон маълум гардид, ки бинобар мунтазам рафтуомад доштани ҳамсояаш Содиқов А.В. ба манзили зисти ӯ ва бародараш Набиев У.Ҳ., ки дар як ҳавлӣ истиқомат доштанд, оид ба муносибати маҳрамона доштани ӯ бо ҳамсараш шубҳа намуда, мақсади ба ҳалокат расонидани Содиқов А.В.-ро мекунад.

  Набиев Ҷ.Ҳ. 3 декабри соли 2021, тахминан соати 11:30 дақиқа, дар манзили зисташ қарор дошта, ба он ҷо ворид шудани Содиқов А.В.-ро мушоҳида намуда, аз набудани ҳамсару фарзандонаш истифода карда, дар заминаи рашк ва хусумати шахсӣ охиринро бо пой зада, ба замин афтонида, ба воситаи табаре, ки барои амалӣ намудани қасди куштор дар дасташ нигоҳ медошт, ду маротиба дар қисмати cap, як маротиба ба қисмати пеши гардан ва як маротиба дар қисмати пойи чапаш зарба зада, ба саломатиаш ҷароҳатҳои вазнини ҷисмонӣ расонидааст.

   Ба ин кирдори содирнамудааш қонеъ нашуда, Набиев Ҷ.Ҳ. бо мақсади фавран ба қатл расонидани Содиқов А.В. ва якбора нест кардани пайҳои ҷиноят, дар ҳолати зинда будан ба сару бадани ҷабрдида бензин рехта, ӯро оташ задааст.

   Баъдан, бо мақсади аз чавобгарии ҷиноятӣ дур шудан, Набиев Ҷ.Ҳ. қасди худкушӣ намуда, тавассути банди хоҷагӣ худро дар болочӯби оғилхонаи манзили зисташ овехтааст.

   Ин ҳолатро ҳамсояҳо мушоҳида намуда, фавран ба чойи ҳодиса ҳозир шуда, бо кушодани банд ҳодисаи даст ба худкушӣ задани На­биев Ҷ.Ҳ.-ро пешгирӣ карда, сӯхторро дар бадани ҷабрдида Содиқов А.В. хомӯш ва номбурдаро ба беморхонаи марказии ноҳия дастрас намудаанд. Аммо бо сабаби бардоштани чароҳатҳои вазнин ба саломатӣ, ҷабрдида дар беморхона ба ҳалокат расид.

  Дар натиҷаи андешидани чораҳои фаврӣ-тафтишотии мақомоти ҳифзи ҳуқуқ Набиев Ҷ.Ҳ. дастгир шуда, ҷинояти содарнамуда ошкор гардид, пешбурди тафтиши пурра ва ҳамаҷонибаи парвандаи чиноятӣ аз ҷониби Прокуратураи ноҳияи Шаҳринав таъмин гашта, номбурда бо моддаи 104 қисми 2 банда "е"-и Кодекси ҷиноятии Ҷумҳурии Точикистон ба ҷавобгарӣ кашида шуд.

  Санаи 24 феврали соли равон коллегияи судӣ оид ба парвандаҳои ҷиноятии Суди Олӣ судшаванда Набиев Ҷ.Ҳ.-ро ба ҷазои маҳрум coxтан аз озодӣ ба муҳлати 23 сол маҳкум кард.

 Бахтиёр Маҳмудзода, прокурори колони

 Раёсати назорати қонунӣ будани санадҳои

 судӣ оид ба парвандаҳои ҷиноятии

 Прокуратураи генералии ҶТ

 Ҷалолуддин Садриддинов,

  муовини capдopu РНТ ВКД ҶТ